Opinie 13 december 2017

Publiek belang = Klantbelang

‘Het publiek belang prevaleert boven het cliëntbelang’ is één van de stellingen in de recente vragenlijst van de Monitoring Commissie Accountancy. Accountantsorganisaties wordt gevraagd om aan te geven of zij het oneens of eens zijn met deze stelling. En in welke mate, op basis van een schaal van vijf, variërend tussen helemaal oneens en helemaal eens.

Een simpele vraag, waarop in eerste instantie het antwoord ook heel simpel lijkt: het publiek belang prevaleert. Dat is wat de commissie waarschijnlijk zal willen horen. Maar als je er even over na gaat denken, is die vraag zo simpel niet. Want wat is eigenlijk het klantbelang en is er wel een tegenstelling tussen publiek belang en klantbelang? Laat ik eens proberen om een antwoord te geven op deze vragen.

Het publiek belang definieer ik als het belang van gebruikers van de jaarrekening dat de accountantsverklaring ‘klopt’. Dat wil zeggen dat de gebruiker er in hoge mate op mag vertrouwen dat er daadwerkelijk geen materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude in de jaarrekening zitten. Dat de accountant goed heeft gecontroleerd. Daarnaast is de gebruiker gebaat bij snelheid: hoe eerder de informatie beschikbaar is, hoe relevanter voor de beeldvorming en besluitvorming.

En de klant? Is die niet gebaat bij een goede en snelle controle? Ja, natuurlijk wel. De klant laat, door transparant te zijn over de cijfers, zien dat hij een betrouwbare partner is om zaken mee te doen. Een gecontroleerde jaarrekening heeft nut voor een onderneming. Dat die controle voor een deel van de ondernemingen verplicht is, doet daar niet aan af. Integendeel, die verplichting onderstreept juist het nut. Een goede en snelle controle, dat is wat de klant wil. Maar de klant wil ook goede dienstverlening tegen een faire prijs. De klant is gebaat bij een prettig persoonlijk contact met de accountant en het controleteam, bij een gestroomlijnd controleproces, bij een blik van buiten die hem meer inzicht in de cijfers geeft en verbetermogelijkheden in processen aanreikt. Zijn dat zaken waar het publiek belang knelt met het klantbelang? Dat lijkt mij niet.

In mijn redenering gaan tot nu toe publiek belang en klantbelang hand in hand. Waar gaan ze dan uit elkaar lopen? Is dat als de klant de cijfers beter of slechter voor wil stellen dan ze in werkelijkheid zijn? Als de klant het niet zo nauw neemt met wet- en regelgeving? Ja, dat zou je zeggen. De klant zit dan niet te wachten op een goede controle. Maar is een slechte controle werkelijk in het belang van de klant, van de organisatie en de personen die er aan de top staan? Het kan misschien een tijdje goed gaan, misschien wel langer dan een tijdje, maar er komt een moment dat het kaartenhuis in elkaar stort. Met rampzalige gevolgen voor de betrokken personen en de maatschappij.

Is het de taak van de accountant om zijn klanten op het rechte pad te houden? Te behoeden voor kortzichtig denken? Om de klant tegen zichzelf in bescherming te nemen? Om de klant er van te overtuigen dat zijn belang het publiek belang is? Nu gaat het schuren, niet? Want willen we dat wel zijn? Volwassenen die andere volwassenen de les gaan lezen, menen te weten wat goed is voor een ander? Associëren we dat niet met allerlei negatief klinkende woorden: moraalridder, betweter, schoolmeester, fatsoensrakker, zedenmeester?  Past dat slecht bij het imago van snelle jongens met glimmende kantoren, strakke pakken en mooie auto’s?

Maar is dat juist niet wat van accountants wordt verwacht: dat ze klanten aanspreken en overtuigen dat het anders moet? Dat ze dat ook kunnen? Dat controlerend accountants geloven in hun eigen product en het niet als een 'moetje' beschouwen? Dat ze trots zijn op wat ze doen en gaan voor topkwaliteit?

Daar zou wat mij betreft de discussie over moeten gaan: over de identiteit van de controlerend accountant en hoe die schijnbaar tegengestelde belangen weet te verenigen.