Opinie 20 oktober 2017

Leve de AFM, leve de toezichthouders!

Recent stonden PwC en EY tegenover de AFM voor de rechter. De kantoren kregen eerder van de toezichthouder forse boetes opgelegd en zij gingen daartegen in beroep. Het FD beschreef de rechtszaak als een 'proefproces', dat dient om de geldingsdrang van de AFM langs juridische weg in te tomen.

Door de kantoren en hun advocaten werd ferme taal gesproken. Zo werd de AFM meer malen van 'stemmingmakerij' beticht. De AFM wees daarentegen - aldus het FD dat de zitting bijwoonde en daar verslag van deed - op het positieve effect van boetes: "Sindsdien hebben de accountants aanvullende maatregelen genomen om de kwaliteit verder te verbeteren."

Minister Dijsselbloem heeft de AFM altijd in woord en daad gesteund. In zijn afscheidsbrief aan de Tweede Kamer over de accountantssector (18 oktober 2017) geeft hij dan ook aan dat "de AFM druk zal houden op de accountantsorganisaties om te voldoen aan de normen ter borging van de kwaliteit van de wettelijke controles en om de verandering voortvarender door te voeren".

Enfin. Over het proefproces zal ik mij niet uitlaten. Dat is immers onder en daarmee aan de rechter. Ik ben uiteraard wel zeer benieuwd naar het oordeel van de rechter, omdat dat bepalend kan zijn voor de wijze waarop de AFM het toezicht op accountants dient in te kleuren. Een negatief oordeel van de rechter zal moeten leiden tot een capaciteitsuitbreiding bij de AFM. In zijn brief stelt de minister namelijk dat de AFM in 2020 weer over de big four zal rapporteren. En voorts:

"De AFM heeft aangegeven het onderzoek naar de wettelijke controles bij de big four-accountantsorganisaties niet te kunnen versnellen. De kwaliteit van de overige vijf oob-accountantsorganisaties is al enige jaren niet onderzocht en uit het onderzoek naar de implementatie en borging van de verbetermaatregelen van juni 2017 blijkt dat deze accountantsorganisaties ver achterblijven op de verwachtingen. De komende periode wil de AFM haar onderzoekscapaciteit dan ook meer inzetten op de overige vijf oob-accountantsorganisaties en beïnvloeding daar intensiveren. Het is voor de AFM, gegeven de aanwezige capaciteit en middelen, niet mogelijk om meerdere intensieve reguliere onderzoeken naar de kwaliteit van wettelijke controles bij de overige oob- accountantsorganisatie en de big four-accountantsorganisaties gelijktijdig uit te voeren."

Eigenlijk staat hier dat de AFM een capaciteitstekort heeft. Dat moet ons zorgen baren. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt namelijk dat het toezicht op accountants positieve effecten heeft op de kwaliteit van de controle. En dat is precies wat met de Wet toezicht accountantsorganisaties, het aanwijzen van de AFM als toezichthouder en de toezichtrapporten per kantoor op naam is beoogd.

Het gaat om een studie van Eilizabeth Carson, Roger Simnett, Ukrike Thürheimer en Ann Verstraelen. Zij onderzochten The effect of National Inspection Regimes on Audit Quality en publiceerden daarover een paper op 27 september jongstleden.

De onderzoekers onderzochten het effect van onafhankelijk overheidstoezicht op accountants in 51 landen, waaronder de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. De kernconclusie in het gedegen onderzoeksrapport van 76 pagina’s luidt als volgt:

"We observe that the level of abnormal accruals, working capital accruals and discretionary revenues significantly decreases and that there is more timely loss recognition for companies whose auditors are domiciled in countries that commence independent inspections by POBs, compared to companies whose auditors are domiciled in countries that do not commence inspections."

Het zal niemand verbazen dat het overheidstoezicht op accountants ertoe doet. Het zou pas verbazen als uit onderzoek het tegendeel zou blijken. Eenieder die het onderwerp controlekwaliteit een warm hart toedraagt zal dan ook blij zijn met de uitkomsten van dit onderzoek. Toezichthouders zoals de AFM doen ertoe. Daarom: leve de AFM, leve de toezichthouders!