Opinie 19 januari 2017

Accountants gaan planeet niet redden

Ik ben voorstander van 'integrated reporting' door organisaties. Ik behoor tot de school die denkt dat het louter denken in termen van het optimaliseren van aandeelhouderswaarde zijn langste tijd heeft gehad.

Ik zie het dan ook als een goede zaak dat organisaties steeds meer aandacht (moeten) schenken aan zaken als strategie, lange termijn waardecreatie, duurzaamheid en stewardship. En aan transparantie met betrekking tot dergelijke zaken.

Boekhoudschandalen en crisis hebben een stevige impuls gegeven aan de ontwikkeling van het denken over de contouren van behoorlijk bestuur. Die zijn veelal vastgelegd in governancecodes of -wetten, die in het algemeen niet vrijwillig maar door incidenten en onder druk van derden (aandeelhouders, belangengroeperingen, politiek, media) tot stand zijn gekomen.

Een belangrijke speler in de ontwikkeling van zowel Integrated Reporting als Governance is Mervyn King. Een Zuid-Afrikaanse hoogleraar en voormalig rechter bij het hoogste gerecht. Maar bovenal voorman van de commissie die belangwekkende rapportages over Corporate Governance uitvaardigde en tevens voorman van de International Integrated Reporting Council (IIRC). King schreef eind vorig jaar (met Jill Atkins) een boek: Chief Value Officer, met als ondertitel Accountants can save the planet. Het was met name deze pretentieuze ondertitel die mijn aandacht trok.

De International Federation of Accountants (IFAC) ziet eveneens een belangrijke rol voor accountants weggelegd als het gaat om Integrated Reporting. Deze maand bracht IFAC een pamflet uit waarin steun wordt betuigd aan het IIRC van King, aan Integrated Reporting en aan de rol die accountants(organisaties) daarbij kunnen spelen. IFAC stelt dat de accountantsprofessie een significante bijdrage kan leveren aan de verdere ontwikkeling van verslaggeving en rapportages, en aan het toevoegen van zekerheid (assurance) daaraan.

Dat accountants staan te trappelen om een dergelijke bijdrage te leveren, zal niemand verbazen. Ik ben echter minder enthousiast, maar besef terdege dat ik gegeven de geschetste ontwikkelingen op dit punt een achterhoedegevecht voer. King plaatst de accountant bijvoorbeeld op een voetstuk en ziet deze als degene die ons de weg kan wijzen van 'de crisis van de planeet' naar het 'duurzame kapitalisme': 'De accountant moet de grootste rol spelen bij het bereiken van dit belangrijke resultaat. Het is de accountant die als een chief value officer onze planeet kan redden in de 21ste eeuw.'

King gebruikt (te) grote woorden. Accountants die de planeet gaan redden? Ik kan er louter om glimlachen. Het IIRC, IFAC en de grote accountantsorganisaties klinkt het echter als muziek in de oren. De woorden van King, het IIRC, IFAC en die van de grote accountantsorganisaties in deze zijn wellicht toch wat voorbarig. Want weten accountants wel genoeg van zaken als strategie, lange termijn waardecreatie, duurzaamheid en stewardship?

King geeft zelf het antwoord: nee! Zijn pleidooi heeft er mede betrekking op dat het curriculum van de accountantsopleiding dient te worden aangepast op de vraag van deze tijd. Maar als accountants de opleiding en specifieke kennis ontberen, waarom zijn juist zij in deze dan de assuranceproviders bij uitstek? Waarom moeten zij dan degenen zijn die de planeet gaan redden? Bestaan er alternatieven en zo ja welke? Verdienen accountants(organisaties) deze nieuwe taak en het bijpassende vertrouwen eigenlijk wel op basis van de prestaties van de afgelopen twintig tot dertig jaar?

Bovendien: wat verliezen we ermee indien accountants(organisaties) de focus deels gaan verleggen? Is de financiële verantwoording en de controle daarop nu eigenlijk al geheel op orde? Laat de arbeidsmarkt en opleiding voor accountants wel ruimte voor een omvangrijke scopeverbreding? Kan de accountant ten aanzien van de nieuwe punten eigenlijk wel adequaat assurance verschaffen? Is er een positieve keuze voor accountants op grond van reële verwachtingen of een negatieve bij gebrek aan beter?

Ik stel deze vragen niet om Integrated Reporting een halt toe te roepen - ik ben er immers voorstander van - maar omdat ik overtuigende antwoorden mis. Ik wil dan ook niet terug naar verslaggeving en verantwoording die louter op kwantitatieve informatie is gestoeld. Maar ik geloof er tot op zekere hoogte in dat organisaties ook netjes over hun strategie, lange termijn waardecreatie, duurzaamheid en stewardship kunnen rapporteren zonder bemoeienis van accountants. Indien organisaties zonder die stok achter de deur te weinig transparant zijn, hebben we nog altijd aandeelhouders, belangengroeperingen, politiek en media die ons daarop zullen wijzen. Is hun 'zwaard' niet scherper dan de pen van de accountant?

Deze opinie is ook gepubliceerd in het Financieel Dagblad van vandaag.