Opinie 16 september 2016

Zijn bankiers bandieten?

Enkele maanden geleden was ik bij Door de bank genomen, de voorstelling van 'De Verleiders' over de handelspraktijken van banken. De voorstelling begint met het in kaart brengen van de mores van zakenbankiers in Nederland. Daarbij deden ze niet onder voor hetgeen in 'The Wolf of Wall Street' wordt beschreven, of in het eveneens spraakmakende boek 'Beursbabe'. Decadentie ten top.

De sky was de limit. Het geld kon kennelijk niet op en de klant was alleen interessant zolang je hem of haar kon leegschudden. Dat die praktijk de Nederlandse banken niet voorbij ging wordt ook beschreven in de financiële thriller Bloedbank van bankier Jakob Bergen.

Een prominente rol was weggelegd voor de wijze waarop de Rabobank met een van haar ondernemers om was gegaan. Zoals bij alle onderdelen van de voorstelling kregen de acteurs ook hier de lachers op hun hand. Hoe triest de aangelegenheid ook was. Maar ook hier vroeg ik mij af of het niet allemaal over de top was. Ging een bank als de Rabobank echt op deze manier met zijn klanten om, of werden zaken ook hier extreem uitvergroot? Een vraag die mij bezighield tot ik het boek Pijnbank; De problemen van de Rabobank van financieel onderzoeker Nils de Heer las. Daarin wordt de gespeelde casus uitgebreid beschreven. Maar nieuw was het natuurlijk niet. Beschreef Jeroen Smit niet in De prooi hoe Rijkman Groenink zich als bankier bij bijzonder beheer bediende van allerhande sluwe praktijken?

Verontrustend

Hoewel er tijdens de voorstelling dus veel werd gelachen, had hij ook iets verontrustends. Onrust die werd gevoed door dat ik veel bankiers ken en mij niet kan voorstellen dat zij zo met hun klanten omgaan. Natuurlijk maken mkb-kredietcoaches wel het nodige mee. Maar zo grijs als de bankiers in de voorstelling en de aangehaalde boeken het maken,  dat is niet iets wat je verwacht. Ik vroeg me af of ik het niet allemaal te somber zag. Gaf het wel een reëel beeld van de werkelijkheid? Tegelijkertijd sprak ik veel (oud-)bankiers die aangaven dat van anekdotes helaas geen sprake was. Ze vonden mij zelfs wat naïef. Mijn beeld van bankiers was te rooskleurig.

Zijn bankiers bandieten?

De vraag waarmee ik bleef zitten: in hoeverre zijn bankiers dan te vertrouwen? Zijn het bandieten die uit zijn op het zuurverdiende geld en goed van de ondernemende medemens? Hoe zit het dan met de bankierseed? Zou niet juist die eed de eerdergenoemde uitwassen moeten voorkomen? En nog belangrijker: is de bankier anno 2016 nog wel te vertrouwen? Ik dacht aan mijn dochter, die vol enthousiasme de opleiding Financial service management volgt. Wordt zij opgeleid voor een vak waarin moraal niet lijkt te tellen? Hoe sterk is de eenzame fietser… Mijn vaderhart dreigt uiteen te vallen.

En wat te denken van al die accountants in business die werkzaam zijn in de financiële wereld. Dienen zij niet het algemeen belang boven het klant- en bedrijfsbelang te stellen, of zijn ze daar helemaal niet mee bezig?

Het kan niet waar zijn

Verleden jaar las ik Het kan niet waar zijn van Joris Luyendijk. Zijn conclusie na een tweejarig verblijf onder bankiers: er is geen sprake van kwade opzet. Bankiers zijn mensen die precies dezelfde zorgen hebben als u en ik. Die hun hypotheek moeten betalen en de kinderen op een goeie school willen hebben. Ze vinden hun werk mooi en interessant. Dat is iets wat ik ook iedere keer merk als ik met bankiers in gesprek ben. Ze zijn begaan met hun werk en het wel en wee van de klant. De excessen in het bankvak gaan ze echt aan het hart en ze distantiëren zich ervan. Tegelijkertijd is het waar wat Joris Luyendijk schrijft over het bancaire systeem: niet immoreel, maar wel amoreel.

Te goed van vertrouwen

Maar er is ook een ander perspectief. De klant (of de accountant) die te goed van vertrouwen is als het om ondernemersfinanciering gaat. Vaak gaat dat samen met een gebrek aan kennis over essentiële zaken die met financieren te maken hebben.

Men kent de spelregels van het onderhandelingsspel niet en gaat ervan uit dat de bankier alle voordelen aan de klant geeft. Alsof handelen in het klantbelang gelijk staat aan het maximaliseren van voorwaarden ten gunste van de klant. Alsof klant en accountant geen eigen verantwoordelijkheid en onderzoeksplicht hebben bij het zakendoen met financiers. Waarbij het natuurlijk wel belangrijk is dat je weet welke vragen je moet stellen. Dat je beseft dat je ook bij een financieringsaanbod onder de motorkap moet kijken.

Helaas - zo constateer ik tijdens menige cursus - de bagage van de accountant is te weinig om financieringsvoorstellen en bestaande financieringen op hun merites te beoordelen. Waardoor het voor de financier soms wel heel makkelijk scoren is.

Je zou verwachten dat de accountant dit niet laat gebeuren en zich laat trainen om zodoende een betere tegenspeler te worden op het financieringsspeelveld. Immers, als accountant je toegevoegde waarde bewijzen door af te dingen op de afsluitprovisie is allang verleden tijd. Vandaag de dag gaat het over beïnvloeden van ratings, risicomodellen, kwaliteit van ondernemerschap. Weten hoe geld- en kapitaalmarkt werkt. Het juist toepassen van de gouden balansregel en het optimaliseren van het werkkapitaal. In staat zijn om een juiste mix van financieringen samen te stellen. Zaken waarvan je mag hopen dat iedere accountant die in het voordeel van zijn klant weet te beslechten.

Scherp blijven

Zijn bankiers bandieten? Nee. Zijn ze heilig? Nee. Komen decadente excessen waarmee ik dit artikel begon nog voor? Amper. Maar alertheid blijft geboden. Zijn kennelijke onregelmatigheden bij bijzonder beheer verleden tijd? Ik denk van niet. Maar accountants kunnen wel meer tegenspel bieden. Meer op het scherpst van de snede spelen. Net zo goed als de accountant kritisch is tegenover de Belastingdienst omdat hij het fiscale spel beheerst. En ik weet dat fiscalisten dat soms heel anders beoordelen. Maar dezelfde accountant moet ook kritisch zijn ten opzichte van de bankier. Zorgen dat hij scherp blijft en weet hoe de wereld van ondernemersfinancieringen werkt. Laat hij dat na, dan komt hij vroeg of laat van een koude kermis thuis en zijn klant met hem. Iets dat je de bankier niet mag verwijten. Hoe verleidelijk zijn aanbod ook is.