Opinie 14 september 2016

Accountants en accountants

Met belangstelling las ik de artikelen over de verschillende soorten accountants en of en hoe en waar ze gepositioneerd moeten worden binnen de NBA (zie onder andere 'Vrijheid!' en 'Wil de echte accountant opstaan?').

Gert Nijland ('Kwaliteiten die ons binden') heeft binnen zijn groep, de accountants in business, geïnventariseerd dat deze professionals trots zijn op hun opleiding en titel, dat de bindende factor de kwaliteit van (financiële) informatie is en dat men een 'verplichting aan de maatschappij ervaart' om het werk als accountant in business goed uit te voeren.

Al meer dan acht jaar ben ik betrokken bij een organisatie die zelfstandige accountants ondersteuning biedt bij die zaken die je beter samen kunt doen. Ik zag in die tijd vele accountants de overstap maken van louter controlerend accountant in loondienst, naar een rol als zelfstandig gevestigd accountant in business. Vaak in het begin nog in een dubbelrol, doordat ze deels gecontracteerd worden door accountantskantoren en de rest van het jaar door andere opdrachtgevers. Het is daarbij overigens opvallend dat ze de inleen bij accountantskantoren, in ieder geval in de controlepraktijk, vrijwel allemaal willen afbouwen. De inhoud van het werkt trekt hen absoluut niet (meer)! Maar dit terzijde.

De opdrachten van andere opdrachtgevers betreffen een grote diversiteit aan taken waarvoor de kennis en ervaring van accountants belangrijk is. De tijdelijke opdrachten zijn overwegend omschreven in uren x tarief en een algemene taak- of functieomschrijving. Ze reiken van het opstellen van conceptjaarrekeningen, het uitwerken van begrotingen, het vervaardigen van rapportages voor financiers en het verbeteren van beheersingsprocessen tot het fungeren als interim-cfo of controller. Ook niet-accountants vervullen dergelijke taken of functies.

Wat mij nu zo opvalt is dat in alle discussies over accountants eigenlijk alleen maar wordt ingegaan op de rol van accountants bij (financiële) verantwoordingsinformatie. De controletaak dus, omgeven door een scala aan regelgeving. Primair in de discussie staat daarom het gesteggel van de RA's en AA's die zich daar mee bezig houden en de schandalen als er weer wat fout gegaan is.

Maar waarom zoomen we nooit in op de accountant als professional, die taken uitvoert en daarbij gehouden is zich aan beginselen qua integriteit, objectiviteit, deskundigheid, geheimhouding en professioneel gedrag te houden.

De waarde van accountants zien wij nu eigenlijk alleen zodra er wat over een verantwoording gezegd wordt. Maar wat betekent het als een organisatie een RA als cfo of controller heeft? Of wat betekent het als een rapportage naar de bankier door een ingehuurde RA is opgesteld? Daar mag je momenteel absoluut niets mee doen, want het kon er eens op lijken dat je wat over de verantwoording zegt. Is er een verschil met situaties waar geen RA’s de taken vervullen? En zo ja, waarin zit dat dan? Straks hebben we ook nog allemaal een eed afgelegd, maar wat heeft de opdrachtgever of de maatschappij nu extra aan zo’n professional, buiten de controle?

Vrijwel alle accountants hebben hun titel bereikt na een lange periode van leren en werken bij een accountantsorganisatie. In die periode keken ze ook in de keuken van vele organisaties. En allemaal keken ze met een blik primair gericht op de beheersorganisatie en de financiële verantwoording.

Al was het alleen maar vanwege het up or out-principe: velen stroomden na een aantal jaren uit. Van grote naar kleine accountantskantoren, naar financiële functies of naar een rol als zelfstandig professional.

Allemaal zijn ze trots op hun titel en willen die behouden. Allemaal zijn ze opgeleid in eenzelfde omgeving, waar hen ook is geleerd wat de fundamentele beginselen voor een accountant zijn. Dat is denk ik ook wat ons bindt.

Laten we daarom nu eens de focus leggen op de grote aantallen accountants die niet betrokken zijn bij een uitspraak over verantwoordingsinformatie. Mogelijk helpt dit ook om het imago van accountants weer wat op te vijzelen.