Opinie 05 juli 2016

Het zwijgen van Baker Tilly Berk

'De Cyprus-route; hoe accountantskantoor Baker Tilly Berk een schimmige belastingconstructie opzette', kopte de Volkskrant op zaterdag 2 juli. Volgens de krant zou een inmiddels gepensioneerde partner en fiscalist, Jan S., met zijn team een fiscale structuur hebben opgetuigd die verdacht veel weg heeft van de Panama-constructies. Justitie zegt de zaak te onderzoeken.

“Baker Tilly Berk wil geen commentaar geven zolang het onderzoek loopt”, noteert de Volkskrant. Op de site van BTB zelf wordt gedaan alsof de Volkskrant niet bestaat. Geen enkel bericht over het lastige artikel. Dat is een gemiste kans om tenminste uit te leggen waarom je tegen die eikels van de Volkskrant niets wilde zeggen. Ook een naam en telefoonnummer van een woordvoerder is nergens te vinden. Journalisten en anderen met vragen wordt gewezen op het algemene telefoonnummer van het hoofdkantoor in Gouda. Anno 2016 is dat voor een kantoor met de omvang van BTB echt niet meer uit te leggen.

Grappig detail: de website van BTB plaatste tot voor kort automatisch tweets door waarin @bakertillyberk werd genoemd. Dus bevatte de homepage op 2 juli allerlei tweets die refereerden aan het Volkskrant-artikel waarover BTB zelf in alle toonaarden zweeg. Iemand die ‘De boeven van @bakertillyberk door de Volkskrant ontmaskerd’ twitterde, zag zichzelf prominent terug op de site van BTB. Deze functionaliteit was binnen 24 uur opeens verdwenen…

Contrast

Het zwijgen van BTB staat in schril contrast met het persbericht dat in september 2014 over dezelfde zaak verscheen. De Raad van Commissarissen had schoon schip gemaakt nadat de Belastingdienst wees op een “fiscaal ontoelaatbare structuur”. Er werd intern onderzoek gedaan naar de “mogelijke betrokkenheid” bij deze structuur, de betrokken partner op non-actief gesteld, andere medewerkers aan handen gebonden, de AFM geïnformeerd en aan Nauta Dutilh gevraagd om een onafhankelijk extern onderzoek. De zaak was extra pijnlijk omdat de toenmalige bestuursvoorzitter de externe accountant van de klant met de dubieuze fiscale constructie was. Hij trad uit het bestuur en nam ook afscheid van de stuurgroep Toekomst Accountantsberoep van de NBA. Au, maar het draaiboek crisis werd keurig uitgerold.

Je zou denken dat BTB na de berichtgeving door de Volkskrant in ieder geval nog even kon wijzen op de openheid die twee jaar eerder was betracht en de getroffen maatregelen. Misschien zelfs met de suggestie dat de Volkskrant niet veel meer deed dan oude koeien uit de sloot halen, met onthullingen over een zaak die al in 2014 in de publiciteit kwam, nota bene door een persbericht van BTB zelf.

Mistig

In het Transparantieverslag 2014 meldde de Commissie Publiek Belang (CPB): “In het najaar van 2014 werden wij geconfronteerd met het aftreden van de bestuursvoorzitter van Baker Tilly Berk. Het publiek belang werd hier nadrukkelijk geraakt (...) Communiceren over een dergelijke kwestie ligt gevoelig, maar is extreem belangrijk. Transparant zijn en direct handelen is een sterk punt gebleken.”

Een jaar later is het Transparantieverslag alweer een stuk mistiger over dit hoofdpijndossier. “De incidenten betreffen een veelheid aan kwesties, die soms casuïstiek van enige jaren geleden betreffen (…). Daarnaast zijn kwesties aan de orde die te maken hebben met acties van fiscale of openbare autoriteiten tegen huidige of voormalige klanten van Baker Tilly Berk, evenals zaken die voortkomen uit mogelijke publicitaire gevolgen van acties van of tegen huidige of voormalige klanten.” Ongetwijfeld zit de zaak rond Jan S. hier bij, maar veel wijzer worden we er niet van.

Aanleiding voor de nieuwe berichtgeving door de Volkskrant over een dossier waar het OM kennelijk ook nogal mee worstelt, lijkt de schadeprocedure die de klant is begonnen die door BTB destijds werd gewezen op de riante voordelen van een postbus op Cyprus. Mede vanwege de actualiteit van de Panama-papers moet zijn advocaat hebben bedacht dat een stevig opgetuigde schandpaal zou helpen om een nette schikking af te dwingen. De Volkskrant leende zich graag om dat mogelijk te maken.  

Radiostilte

Het zullen vast de advocaten van BTB zijn geweest, die op hun beurt hebben aangedrongen om met absolute radiostilte te reageren. In de beeldvorming helpt dat niet. Met een reconstructie van alle openbare mededelingen uit het verleden en een korte voetnoot dat er nu niet veel meer te melden valt dan eerder al is gedaan, omdat het onderzoek van het OM nog loopt, zou BTB al een heel wat betere beurt hebben gemaakt dan met het simpelweg weigeren van ieder commentaar.

Wat mij altijd het meeste verbaast in casussen als deze, is het kennelijke onvermogen om het dossier te ‘toetsen’ op de kernwaarden die je uitdraagt. Transparantie sneuvelt steevast als eerste. “Wij communiceren duidelijk en feitelijk over ons handelen en onze motieven”, belooft BTB de maatschappij bijvoorbeeld onder het kopje ‘direct’. En bij de kernwaarde ‘scherpzinnig’ meldt BTB: “Daar waar het maatschappelijk belang en het klant belang conflicteren, moet het maatschappelijk belang prevaleren. Wij weten wat er speelt in de maatschappij en willen vanuit onze rol met overtuiging invulling geven aan onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.”

Verdachte

Me dunkt dat je bij de verdenking van het optuigen van schimmige fiscale sluipconstructies die in het maatschappelijk verkeer als onbetamelijk worden beschouwd, dan toch even je communicatie moet (her)ijken op dit soort hooggestemde beloftes. En ze als bouwstenen meenemen in je poging om het maatschappelijk verkeer duidelijk te maken dat die kernwaarden natuurlijk óók leidend zijn wanneer je wordt geconfronteerd met zaken die ogenschijnlijk kortsluiting veroorzaken met deze kernwaarden.

Nu duidelijk is geworden dat het OM afziet van vervolging van de hoofdrolspelers, is er nog meer reden om alles even op een rijtje te zetten. Misschien dat BTB daarvan afziet omdat het OM kennelijk nog met de gedachte speelt om het kantoor als verdachte aan te merken. Maar nog steeds blijven zwijgen kan dan lijken alsof je toch niet erg zeker van je zaak bent. Dat kan ook met een voorbehoud. “Communiceren over een dergelijke kwestie ligt gevoelig, maar is extreem belangrijk”, citeer ik nog maar een keer de CPB.

Temperatuur

Deze casus geeft ook de noodzaak aan om bij het debat over de hervormingen binnen de sector omwille van een duurzaam toekomstperspectief ook anderen binnen accountantsorganisaties te betrekken. Hebben fiscalisten en andersoortige adviseurs hetzelfde maatschappelijk belang voor ogen? Onderkennen zij dat ‘kwaliteit’ niet alleen gaat over vakbekwaamheid, maar ook vraagt om integriteit en transparantie? En betekent maatschappelijk verantwoord ondernemen niet dat je steeds de temperatuur van de samenleving opneemt, ook als het leidt tot afwijzing van gedrag uit het verleden dat bij nader inzien morele verontwaardiging oproept?

Misschien gewoon maar eens beginnen met alle belastingadviseurs en andere consultants op kantoor langs te laten komen voor het afleggen van (een variant op) de beroepseed. Dan zijn we al een stap verder.