Opinie 28 december 2016

Verbinden

Technologie verandert onze samenleving razendsnel. Alles en iedereen wordt aan elkaar verbonden, daardoor zijn we allen veel afhankelijker van elkaar en komt het wereldnieuws ook sneller op ons af. Zo is onze wereld door social media veranderd in een dorp en is Nederland nog nauwelijks een dorpsplein. Met onrust, onvrede en polarisatie als gevolg. Het accountantsberoep vormt hierop geen uitzondering. Iedereen heeft een mening over accountants – en terecht: ze doen er toe in de samenleving.

De Amerikaanse verkiezingen hebben bewezen dat meer informatie niet altijd betrouwbaarder informatie is. Peilingen bleken de uitslag niet te kunnen voorspellen. Google en Facebook maken zich nu zorgen over fake-news dat gebruikt wordt om verkiezingen of andere beslissingen te beïnvloeden. En artificial intelligence en blockchain: ze bieden kansen, maar ongetwijfeld lokt dit nieuwe vragen uit over het risico dat iemand manipuleert. Borging van de  betrouwbaarheid van informatie zal de komende tijd dan ook alleen maar belangrijker worden. Mits de accountant zelf niet verder ter discussie komt te staan, lijkt zijn relevantie als belangrijke verbinder in de keten van betrouwbare informatieverschaffing dan ook geen onderwerp van debat. 

In mijn zes jaar als voorzitter van het Adviescollege voor Beroepsreglementering heb ik de bovenstaande ontwikkelingen aan den lijve mogen meemaken en hebben wij als standard setter genavigeerd op ons kompas van ‘faciliteren en niet frustreren’, als bijdrage aan de maatschappelijke rol van accountants. In deze periode is het extern toezicht op accountants tot wasdom gekomen, heeft het beroep zelf ook de meetlat hoger gelegd en wordt daarop gemeten. 

Verschillen worden daarbij uitvergroot. Symptoombestrijding, over-engineering en eigenbelang liggen op de loer. Ik werd geraakt door Stef Bos, die in zijn jubileumvoorstelling treffend beschreef: “Toen ik mijn carrière begon dacht ik dat alles om mij draaide. Alles moest groter en beter. Nu na 25 jaar weet ik dat ik een heel klein blaadje ben aan een hele grote boom”, als intro op zijn lied ‘Kan het niet alleen’.

Zo heb ik de afgelopen zes jaar ook ervaren. Samen werk je aan de toekomst. In het adviescollege en de subcommissies, met de bureauondersteuning maar vooral ook met een brede waaier aan stakeholders. 

Verbinden is voor mij het sleutelwoord. Het gaat niet om accountants, maar over hun rol in de hele keten van informatievoorziening. Accountants in verschillende rollen in die keten, maar ook toezichthouders, toetsers, bedrijfsleven en de politiek. Niemand van ons kan het alleen, we zijn allen blaadjes aan die hele grote boom. Ik onderken, in het kader van die verbinding, een paar loopplanken naar de toekomst:

1. Zoek verbinding tussen de verschillende onderdelen van de keten 
Verslaggeving, governance en toetsing zijn onlosmakelijke ingrediënten voor een goed werkende informatieketen. Toch staan de Raad voor de Jaarverslaggeving, de Commissie Corporate Governance en de standard setting voor accountants los van elkaar. Is dat houdbaar naar de toekomst? Het Verenigd Koninkrijk is voor mij een voorbeeld hoe het ook kan: De Financial Reporting Council is de standard setter voor deze drie gebieden samen. Het vergroot de effectiviteit gericht op de hele keten en het besef dat alles samenhangt. En dat beperkt zich niet tot de accountantsberoepsgroep.

2. Draag bij aan verbinding tussen stakeholders bij betrouwbare informatievoorziening
Iedereen heeft behoefte aan betrouwbare informatie: Investeerders om geïnformeerd investeringsbeslissingen te kunnen nemen, crediteuren om verantwoord zaken te kunnen doen, overheden om verstoringen op de markt te voorkomen. En ondernemingen hebben behoefte aan vertrouwen in de door hen verstrekte informatie, om gelden aan te kunnen trekken en zaken te kunnen doen. Dat wil niet zeggen dat iedereen hetzelfde wil. Het lijkt dan ook voor de hand te liggen dat deze partijen gezamenlijk bepalen welke informatie nodig is en hoe betrouwbaar die moet zijn. 

Voor standard setters als de NBA kan dit betekenen dat een deel van hun werk zal veranderen. De reikwijdte van wat ze moeten regelen komt bij anderen te liggen. Het lijkt wel verstandig de techniek zoveel mogelijk bij de professionals te laten, of het nu om verslaggevingsregels gaat, om regels met betrekking tot de governance of om de controlestandaarden. Dit om te borgen dat regels ook in de praktijk uitvoerbaar blijven.

3. Zoek internationaal verbinding
We willen gidsland zijn, maar laten we voorkomen dat we een eiland worden. Het voelt als Asterix en Obelix als Galliërs in het Romeinse rijk. Hoe krachtig is de toverdrank? ‘The Dutch are always right, but seldom relevant’ spiegelde een Engelsman mij onlangs. Een confronterende stelling, er zit wel een kern van waarheid in. Door onze Hollandse directheid doen we net alsof wij de wereld als gidsland kunnen dienen. Een voorbeeld hiervan is dat, vooruitlopend op de Europese accountantsregelgeving, de BV Nederland heeft besloten om zelf regels te definiëren. Met een verstikkende lappendeken aan regelgeving die onrust veroorzaakt in het internationale zakelijke verkeer. Wat is het realiteitsgehalte dat zo snel mogelijk alle controles perfect moeten zijn, als in internationaal verband de zes grootste accountantskantoren zich hebben gecommitteerd aan IFIAR om in drie jaar het aantal tekortkomingen met 25 procent te verminderen? 

Internationale verbinding is ook het enig werkbare alternatief. Grote internationale organisaties hebben soms wel belangen in vijftig landen. Hoe realistisch is het om te verwachten dat accountants zich in al die vijftig landen aan de specifieke regels in Nederland houden en volgende week bij een ander concern aan de specifieke regels uit België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk of  de Verenigde Staten?

4. Leg beter uit wat je wel en niet doet 
Communicatie is het halve werk. De VGBA, ViO, de uitgebreide controleverklaring, NVKS en 4410 zijn voor mij voorbeelden van klare taal met de samenleving als kompas. Transparant zijn over wat je wel en niet kunt waarmaken is daar een onlosmakelijk onderdeel van. Het managen van de verwachtingskloof, zou Limperg zeggen. 'Fraude en corruptie de wereld uit'  is een nobel streven, maar dat wil niet zeggen dat accountants alle fraudes en corrupties kunnen ontdekken. Al mag van hen bij een controleopdracht wel worden verwacht dat ze het risico op materiële fouten en/of schendingen van wet- en regelgeving (waaronder fraude en corruptie) identificeren en aan de hand daarvan passende controlewerkzaamheden uitvoeren.

De oplossing voor de huidige situatie van scherpe dialoog en polarisatie zit dus in het zoeken van verbinding. Jezelf verplaatsen in de ander. De stip aan de horizon bepalen, vertrouwen in elkaar hebben en elkaar vasthouden. Een pluriforme beroepsorganisatie is zo gek nog niet. De fundamenten zijn gelegd, maar er is nog veel werk aan de winkel. Denk bijvoorbeeld aan thema’s als het omgaan met technologische veranderingen en de effecten daarop voor verslaggeving, governance en toetsing.

Prachtig vak!

Dit was de laatste blog van Peter Eimers als voorzitter van het Adviescollege voor Beroepsreglementering van de NBA. Vanaf januari 2017 neemt Anton Dieleman het stokje over.