Opinie 13 december 2016

Eed afgelegd: kippenvel!

In mei van dit jaar is door het bestuur van het NBA de beroepseed ingesteld. Omdat die eed door velen moet worden uitgesproken was daar op de onlangs gehouden Accountantsdag ook rekening mee gehouden. Door grote groepen leden tegelijk werd de eed afgelegd.

De eed, die ik later nog in detail zal doornemen, wordt van iedere accountant die in het accountantsregister staat gevraagd. Maar waarom wil ik de ervaring die ik had met het afleggen van de eed met u delen? Gek genoeg bezorgde het uitspreken van de eed mij kippenvel. En dat is bijzonder. Normaliter heb ik dat niet zo snel bij mijn eigen beroepsgroep, maar nu wel.

Het was bijzonder om met veel onbekende accountants in één ruimte te staan en de eed uit te spreken. Het kwam er op neer dat de laatste zin door iedereen werd uitgesproken. Daar kon nog een voorkeur uit blijken door te eindigen met één van de drie slotzinnen: 'zo waarlijk helpe mij God almachtig', of 'dat beloof ik' of 'dat verklaar ik'.

Mijn laatste zin was 'zo waarlijk helpe mij God almachtig en dat beloof ik'. Bewust heb ik twee van de drie uitgesproken, omdat ik vind dat beide belangrijk zijn. Ik was daar overigens uniek in. De meerderheid van de accountants sprak 'dat beloof ik' of 'dat verklaar ik' uit.

Ik heb ook nog even uitgezocht hoeveel beroepsgroepen ons accountants al voor gingen in het afleggen van een eed. Dat zijn er best veel: militairen, politici, rechters, advocaten, notarissen, bankiers, artsen en natuurlijk onze Koning. We bevinden ons dus in goed gezelschap. Het bevreemdt mij daarom nog meer dan ooit dat pas bij het instellen van de 53 maatregelen als eerste maatregel het afleggen van een beroepseed werd voorgesteld. Had dat niet al honderd jaar eerder gemoeten?

Als je de tekst van de eed goed op je laat inwerken begrijp ik ook beter waarom het afleggen mij een kippenvelgevoel gaf. Laat ik dat gevoel proberen te omschrijven aan de hand van de eed.

Het begint dat je als accountant je er bewust van moet zijn dat je in het algemeen belang handelt. Dat gaat dus veel verder dan alleen voor je klant. Je hebt rekening te houden met alle stakeholders.

Het vervolg is een opsomming van zaken waar je als accountant op moet letten vanuit een professioneel-kritische instelling: integriteit, objectiviteit, vakbekwaamheid, zorgvuldigheid en vertrouwelijkheid. Deze bepalingen geven je het ethisch kader dat in de beroepsuitoefening zo belangrijk is. Als je dit goed doet, dan verricht je ook geen handelingen die het accountantsberoep in diskrediet kunnen brengen. Ik moet direct denken aan het kapstokartikel dat voor alle accountants geldt: de eer van de stand. Een begrip. Op examens mondeling controleleer werden daarover de leukste casussen aan de kandidaten voorgelegd. Dilemma's waar een kandidaat vaak zijn tanden op stuk beet.

Nu staat dit allemaal in de eed. En als je dat uitspreekt snap je precies waar het zijn van accountant nu echt om gaat. Het maakt je bewust van de waarde die je beroep heeft. Misschien zegt zo'n eed op zichzelf niet zo veel, maar na de eed voelt het toch anders. Dat veroorzaakte kippenvel en ik voelde mijzelf ook een beetje trots op mijn beroep.

Dat de eed de eerste maatregel is begrijp ik nu ook beter. Voor mij betekent het: als je de eed hebt afgelegd, moet je je als organisatie en als accountant daadwerkelijk afvragen wat dat voor jou betekent. En hoe je aan de eed zelf invulling kunt geven.

Het geeft het beroep weer handelingsperspectief. Maar alleen als je het concreet weet te maken. Practice what you preach dus. Daar ligt naar mijn mening een uitdaging, die door de introductie van wicked problems door de Monitoring Commissie Accountancy nog versterkt wordt.

Ik kan het systeem niet veranderen, maar ik kan wel er een aanzet toe geven. Je moet zelf de eed geloofwaardig maken. Actions speak louder than words!