Opinie 11 november 2016

Wicked problems: schoenmaker hou je bij je leest!

'Winnaar is de partij die juristen laat samenwerken met andere adviseurs.' Een op het oog mooie kop van een artikel in het FD van 10 november 2016 krijgt ineens een andere lading als je er nog wat dieper over nadenkt.

Als het slaat op een advocatenkantoor of adviesfirma lijkt er niet veel aan de hand te zijn. Maar nee, het gaat over het samenwerken met juristen in een accountantsfirma. Het beschrijft de uitbreiding van de dienstverlening van accountantskantoren met juridisch advies. En daar begint het wat mij betreft te kriebelen. De inkt van het verslag van de Monitoring Commissie Accountancy is nog niet droog, of één van de wicked problems van de sector (het samenwerken met andere beroepsgroepen), krijgt maar liefst drie pagina’s zendtijd in het FD. Dat is opmerkelijk.

Maar laat ik eerst even inzoomen op het wicked problem. Deze term is relatief nieuw en verdient in dit geval een nadere duiding. Een wicked problem is een probleem dat zeer moeilijk of niet bespreekbaar dan wel oplosbaar is. Bij het samenwerken met andere beroepsgroepen stelt de commissie de effecten van het verdien- en businessmodel op gedrag en cultuur aan de orde als wicked problem. Het verdien- en businessmodel is onderdeel van een op winst gerichte ondernemingscultuur. Deze cultuur focust met name op resultaat en partnerinkomen en kan daarmee een schadelijke prikkel tot gevolg hebben.

Het artikel gaat verder door het een 'inbraak' van accountants in de advocatenwereld te noemen, waardoor accountants via een geïntegreerd aanbod van diensten hun klanten kunnen helpen. Maar is dat nu een richting die de accountantssector op moeten willen gaan? Nog meer adviesdiensten in het accountantshuis stoppen geeft nog meer druk op de samenwerking.

Accountants hebben een maatschappelijke taak. De wettelijk controleur dient zijn cliënt, maar ook het publiek belang. Maar binnen een grote accountants- en adviesfirma hebben de adviseurs die maatschappelijke focus niet. Zij zijn vooral gericht op het behalen van een positief resultaat. Door accountantsorganisaties wordt gebruikgemaakt van hun uitgebreide netwerk om de extra dienstverlening aan de man te brengen. Dat is geheel en alleen gericht op het behalen van extra winsten voor de organisatie in het algemeen en de partners in het bijzonder.

Natuurlijk is er niets mis met het proberen je klant zo goed mogelijk te bedienen. De omgeving waarin de juristen gaan werken is echter een hele andere dan die van een advocatenfirma. Diverse regels van de accountants worden ook van toepassing op de advocaten, waardoor niet alle klanten kunnen worden bediend.

Dat het FD hier zoveel aandacht aan besteedt vind ik ook interessant. Vooral omdat er geen enkele kritische noot te vinden is van de redactie; bijvoorbeeld of het wel een taak is van de accountant om in een tijd waarin zijn eigen rol zo onder het vergrootglas ligt, nog meer andere producten dan assurance in de markt te zetten.

De weg zou wat mij betreft veel meer moeten zijn dat de accountant zich op de assurance richt en zich niet laat afleiden door nieuwe collega's die hem van zijn maatschappelijke taak afhouden. In een eerdere bijdrage schreef ik dat het misschien tijd is voor de audit only firma. Een firma van accountants die zich alleen bezighoudt met de werkzaamheden die in de controle-standaarden zijn opgenomen. Daar zit een enorme diversiteit aan assurance-diensten in die klanten af kunnen nemen van hun accountant en die ook passend zijn, zonder dat dit tot een wicked problem leidt. Juridisch advies is wat mij betreft niet een van deze diensten. Ik denk ook dat juristen gelukkiger zijn in een adviesomgeving waar zij geen 'last' hebben van de toezichtregels van de accountants. Vanuit die beroepsgroep bekeken moet het toch pijnlijk zijn om nee aan een klant te moeten verkopen, omdat er een accountant actief is. Dat beperkt je markt enorm.

Kortom: de oproep 'schoenmaker hou je bij je leest' was veel passender geweest als kop bij het artikel. De weg naar nog meer advies in de accountantsorganisaties leidt naar mijn mening tot vergroten van een door de monitoringcommissie gesignaleerd wicked problem. Dat kan toch niet de bedoeling zijn.