Opinie 29 november 2016

Negatieve beeldvorming

De Volkskrant kopte afgelopen zaterdag in dikke letters 'Wie de accountant betaalt, bepaalt' en 'ze laten hun oor nog steeds te veel naar de opdrachtgever hangen'. Ze pakten eens goed uit naar aanleiding van de Accountantsdag. Daar was ik ook en ik kon dus precies volgen hoe deze beeldvorming werd gevoed.

Zo ging het: via BuzzMaster, een app, beantwoordt de zaal vragen. De antwoorden verschijnen direct op het scherm. Eén van de vragen was of de aanwezige accountants bezig waren met de 53 maatregelen uit het rapport In het publiek belang. Een groot deel van de accountants antwoordde daar niet echt mee bezig te zijn.

En toen was het hek van de dam. De presentator vond dit een zeer zorgelijk signaal. Panellid Gerard van Olphen sprak de zaal streng toe: accountants worden niet vertrouwd en zouden in de ontkenningsfase zitten. En het kon erger. Toen op een vraag de zaal antwoordde de klant belangrijker te vinden dan het publiek of de gebruikers, was dat 'bewijs' voor de weeffout in het beroep: de klant die de rekening betaalt. Koren op de molen van journalist Eric Smit en ook Alex Brenninkmeijer vond dit wel een serieus probleem. Het beeld was bepaald.

Aan de orde kwam niet dat de zaal op de Accountantsdag niet is gevuld met accountants uit het openbaar beroep. Uit een BuzzMaster-vraag kwam naar voren dat maar vier procent van de aanwezigen werkt bij een oob-kantoor. De zaal zat, zoals ieder jaar, vooral vol met accountants in business en overheidsaccountants. Daarmee ontbrak de basis aan de stevige conclusies die werden verbonden aan de antwoorden. Nog los van het feit dat de formulering van de vragen (naar de bekende weg) en de setting (jolig) geen garantie zijn voor een representatief resultaat.

Maar jammer was het wel, gegeven de koppen in de Volkskrant en andere media. En dat is niet goed, want het geschetste beeld doet in mijn ogen geen recht aan de praktijk.  Als ik naar de sector kijk (nu, maar ook in mijn tijd bij de AFM en daarvoor in de openbare praktijk) zie ik vooral serieuze professionals. Mensen die niet primair gaan voor het grote geld, maar hun vak goed willen uitoefenen. Hun klanten goed willen bedienen en jongere collega's willen opleiden. Mensen die bereid zijn hard en lang te werken als dat moet, in zichzelf investeren door de opleiding te volgen en bij te blijven. Die loyaal zijn aan hun kantoor, trots zijn en willen zijn op hun werk. Mensen die wel willen veranderen, maar niet weten hoe en in de praktijk merken hoe ontzettend moeilijk het is een rijdende trein bij te sturen. Voor je weet is het nieuwe controleseizoen al weer begonnen en regeert de waan van de dag.

Het veranderproces is niet gebaat bij negatieve publiciteit over accountants die niet is gebaseerd op feiten, maar uitsluitend op beelden en persoonlijke meningen. Negatieve beelden die zichzelf versterken als de boodschap maar vaak genoeg wordt herhaald. Beelden ook die kunnen ontmoedigen en het onmogelijk lijken te maken om stappen te zetten (wie gaat er in hemelsnaam een wicked problem oplossen?). Ik mis de serieuze verhalen over accountants en kantoren die goed bezig zijn, die stappen maken. Verhalen over de veranderingen die wel degelijk plaatsvinden. Verhalen en berichten die inspiratie bieden. Om de moed erin te houden en het geloof te behouden dat verandering van binnenuit echt wel mogelijk is.

In deze serie vertelt Marianne van der Zijde, ex-toezichthouder bij de AFM, hoe zij naar de accountancy kijkt, met als doel te helpen jaarrekeningcontroles leuker en beter te maken.