Opinie 10 oktober 2016

Trumps accountant en het publiek belang

'Can your accountant rat you out like Trump's did?' In de Verenigde Staten woedt een discussie over deze vraag.

In 1995 diende Jack Mitnick de belastingaangifte in van Donald Trump. De real estate tycoon had verlies geleden op drie casino's in Atlanta City. Op, niet in. Mitnick voerde in de aangifte een compensabel verlies op van 916 miljoen dollar. Op die manier hoefde De Man, die Amerika weer groot wil maken, ongeveer achttien jaar lang geen inkomstenbelasting te betalen.

Eenentwintig jaar later krijgt Mitnick wroeging. "Here the guy was building an incredible net worth and not paying tax on it." Dat die wroeging juist nu opspeelt, valt te begrijpen. In het debat met Clinton zei Trump dat zijn advocaten hem hadden afgeraden zijn aangiften te openbaren. Zo'n opmerking zegt genoeg. Tijdens het debat waren journalisten van The New York Times de betrouwbaarheid van de tip van Mitnick al aan het onderzoeken. En het blijkt waar.

Eed

Mitnick is nog steeds CPA. Als hij een Nederlands accountant was geweest, had hij het fundamentele beginsel van vertrouwelijkheid geschonden. Zo veel is duidelijk. Maar zou de tuchtrechter hem ook een douw kunnen geven als hij een beroepseed had afgelegd, al dan niet in het Engels?

Volgens de eed laat een accountant zich in zijn beroepsuitoefening leiden door de fundamentele beginselen van onder andere vertrouwelijkheid. In die zin voegt de eed niets nieuws toe aan de beroepsregels en het tuchtrecht. Dat een accountant zijn of haar beroep uitoefent met een professioneel-kritische instelling is al nieuwer, hoewel dat gezien de tuchtrechtspraak eigenlijk ook weinig zal veranderen aan de bestaande praktijk. Maar volgens de eerste zin van de eed is de accountant zich ervan bewust dat hij/zij dient te handelen in het algemeen belang. Op het eerste gezicht lijkt deze zin puur voor de bühne bedoeld, maar het is interessant dat die voorafgaat aan de fundamentele beginselen. Het algemeen belang staat letterlijk voorop.

Mitnick zou als Nederlands accountant met een beroep op de eed kunnen zeggen dat hij het algemeen belang heeft gediend door Trumps aangifte te openbaren. Wat zeg ik, het belang van de wereld! Als de arts van Trump in het algemeen belang Donalds patiëntendossier openbaart, waarom zou de accountant dan geen licht mogen werpen op de morele gesteldheid van de presidentskandidaat?

Bij een beroep op de eed moet de tuchtrechter - en later misschien ook de civiele rechter - gaan bepalen welk principe zwaarder weegt. De vertrouwelijkheid mag uiteraard niet lichtvaardig worden opgeofferd aan het publiek belang. Maar in dit geval zou ik als rechter weinig moeite hebben met de afweging.

Lintje

Uiteraard heeft de NBA de eed niet bedoeld als window dressing. De eed is bijvoorbeeld niet vrijblijvend, omdat de NBA een klacht kan indienen tegen accountants die haar niet hebben afgelegd. Het wachten is nu op de eerste klokkenluidende accountant die de eed inroept.

Eigenlijk zou het Mitnick, die tevens jurist is, sieren als hij een klacht tegen zichzelf indient en er een principekwestie van maakt. (Volgens de Wet tuchtrecht accountants kan 'een ieder' een klacht indienen, dus ook de betrokkene zelf). Maar zelfs als Jack dat niet doet, zou het mooi zijn als op de Accountantsdag jaarlijks een Mitnick-lintje wordt uitgereikt aan accountants die zich hebben ingezet voor het publiek belang.

• 'Can your accountant rat you out like Trump's did?'