Opinie 06 oktober 2016

Laat mondiale boekhoudregels door multilaterale organisatie vaststellen

Het zijn indrukwekkende resultaten die de International Accounting Standards Board (IASB) heeft behaald. Beursgenoteerde ondernemingen in 120 landen stellen hun jaarrekening nu op volgens de boekhoudregels International Financial Reporting Standards (IFRS) en meer dan 20.000 van de 45.000 beursgenoteerde ondernemingen ter wereld gebruiken IFRS.

Prachtig nieuws toch voor voorzitter Hans Hoogervorst en zijn brigade? In de veertig jaar dat er aan wereldwijde standaardisering van boekhoudregels wordt gewerkt is veel bereikt, maar er is ook nog veel te doen, want de Verenigde Staten erkennen IFRS nog steeds niet. US-GAAP is daar de norm. Van het wereldwijde marktkapitaal is meer dan veertig procent genoteerd aan aandelenbeurzen in de VS. Zonder erkenning van IFRS op de Amerikaanse beurzen schiet de IASB te kort in haar missie om wereldwijd meer transparantie, accountability en efficiency op de financiële markten te brengen.

Die missie van de IASB is gedreven door het belang van een uniforme verslaggevingsstandaard voor beursondernemingen. Kapitaalkosten en kosten van het vergelijken van ondernemingen gaan omlaag, want de talloze verschillen tussen IFRS en US GAAP vervallen. Leerboeken en opleidingen op het gebied van financial accounting kunnen zich in alle landen richten op het toepassen van IFRS en sluiten naadloos aan op de ondernemingspraktijk. En het toezicht op de kwaliteit van verslaggeving door de AFM en toezichthouders in andere landen kan effectiever worden gecoördineerd. Niet voor niets heeft de G20 de IASB en de regelgever in de VS met klem verzocht om een set boekhoudregels vast te stellen. Op vele vlakken zijn er echter verschillen blijven bestaan. De weg naar inhoudelijke convergentie is een doodlopend spoor gebleken.

Draagvlak

Het is de Amerikaanse beurswaakhond SEC die de invoering van IFRS voor bedrijven als IBM, Coca-Cola en Apple tegenhoudt. Uit SEC-rapporten blijkt dat het niet zozeer om de inhoud van IFRS gaat als wel om de onafhankelijkheid van de IASB als orgaan. De geloofwaardigheid van de IASB werd in oktober 2008 in de waagschaal gesteld. Toen, net na de val van Lehman Brothers, paste de IASB onder grote Europese druk een van haar standaarden aan die van bijzonder belang waren voor banken. Binnen een paar dagen en zonder consultatie werd deze aanpassing doorgevoerd. De Europeanen waren tevreden, maar de Amerikanen waren verbijsterd en zijn sindsdien terughoudender dan ooit om soevereiniteit over te dragen aan een dergelijk internationaal orgaan.

De enige manier om de laatste horde te nemen op het pad naar een wereldwijde toepassing van IFRS is het verkrijgen van draagvlak in de VS en daarvoor is een wijziging van de machtsstructuur van de IASB noodzakelijk.

Wij stellen voor dat de IASB een multilaterale organisatie wordt waarvan landen, of groepen van landen als de EU, lid worden. Stemrecht in de landenvergadering en ledenbijdragen gaan naar verhouding van de omvang van hun economische activiteit (pay to play). Dit is een beproefde governancestructuur in internationale verhoudingen, want zeggenschap en financiering bij het IMF en de Wereldbank zijn ook op deze wijze verdeeld. De landenvergadering benoemt professionals als leden van de IASB, die net als nu de standaarden opstelt. De landenvergadering bekrachtigt vervolgens nieuwe standaarden en amendementen. De politieke endorsement vindt aldus plaats op wereldwijd niveau waarbij de Verenigde Staten en het machtsblok Europa beide een aanzienlijke invloed, maar geen doorslaggevende zeggenschap hebben.

Politieke invloed wordt zo intergouvernementeel gelegitimeerd, gekanaliseerd en geïnstitutionaliseerd. De suprematie komt aldus te liggen bij de democratie, maar wel op globaal niveau. Wereldwijde standaarden vereisen een wereldwijde legitimatie.

Deze opinie is vandaag ook gepubliceerd in het FD.