Opinie 27 januari 2016

Leases eindelijk op de balans; een succes voor Hoogervorst; toch?

Groot nieuws in boekhoudland: de International Accounting Standards Board (IASB) en de Amerikaanse standard setter FASB zijn er in geslaagd aangegane huurverplichtingen (leases) op de balans te krijgen.

Wereldwijd wordt volgens schattingen meer dan twee biljoen (trillion) euro aan leaseverplichtingen off balance gehouden. Een groot deel van deze verplichtingen moet vanaf het boekjaar 2019 op de balans komen op grond van de recent gepubliceerde regels van de IASB en de FASB. Een succes voor de voorzitter Hans Hoogervorst? Ja en nee.

Ja, omdat eindelijk de werkelijke economische leverage (verhouding schuld en eigen vermogen) op de balans zichtbaar wordt. Analisten moesten altijd maar een slag slaan naar de leaseverplichtingen en deden dat, volgens een in 2010 verschenen studie van Credit Suisse, op sterk verschillende wijze. Daarbij was er nota bene een neiging tot overwaardering van de verplichting. En dat is voor niemand goed. Om deze reden pleit de analistenkoepel CFA al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw voor balansopname van deze verplichtingen.

Ja, omdat de arbitrage tussen operationele en financiële leasecontracten tot het verleden gaat behoren. Alles werd uit de kast gehaald om langjarige contracten toch maar als een operationele (off balance) lease te classificeren. In de US werd de fout gemaakt de grens tussen balansopname en niet-balansopname duidelijk te markeren. Zolang maar onder de 90 procent van de waarde en onder de 75 procent van levensduur van het actief werd gehuurd, hoefde geen balansopname te volgen.

En ik heb ze zien langskomen: contracten met onderbouwde verhoudingen van 89,999 en 74,999 procent. Een marginaal economisch verschil dus tussen het daadwerkelijk kopen van een actief, maar een groot boekhoudkundig verschil.

Nee, omdat de IASB en de FASB er niet in zijn geslaagd de standaarden inhoudelijk gelijk te schakelen. Zowel wat betreft balanspresentatie als resultatenverwerking zijn er verschillen waardoor analisten kosten moeten maken om IFRS en US-GAAP bedrijven onder een noemer te krijgen. Verschillen worden zelfs groter ten opzichte van de huidige situatie en dat is een slechte zaak.

De boards gedragen zich af en toe als theoretische fijnslijpers die het algemeen belang uit het oog verliezen en niet bereid zijn ter wille van ditzelfde belang tot een gezamenlijk standpunt te komen. In die zin hebben ook de toezichtsorganen van de boards gefaald. Die hadden een contragewicht moeten vormen tegen de dogmatici en de boards terug aan tekentafel moeten brengen met een simpele opdracht: gij zult convergeren.

Nee, omdat het Chinese lid van de IASB tegen publicatie heeft gestemd, om wat mij betreft goede inhoudelijke redenen. Zo wijst hij terecht op het feit dat er niets gedaan is aan lessor accounting en kent de IASB-standaard een onbegrijpelijke vrijstelling voor zogenoemde small ticket leases; leases onder een waarde van 5.000 euro. Hier zou natuurlijk een normale toepassing van materialiteit moeten gelden. Zoals ondernemingen ook investeringsuitgaven onder een door hen zelf bepaalde drempel onmiddellijk als kosten nemen.

Structurering van leasecontracten om het boekhoudkundige beeld te beïnvloeden is overigens nog altijd mogelijk. Er kan gekozen worden voor kortere leasetermijnen om het balanseffect te verkleinen en ook zou gekeken kunnen worden of de lease niet naar een servicecontract omgevormd zou kunnen worden.

Maar structurering is mogelijk bij elke denkbare oplossing en komt bovendien met een prijs. Per saldo levert de herziening van de standaarden een maatschappelijk plusje op. Het had echter een veel grotere plus kunnen maar vooral ook moeten zijn.