Opinie 17 september 2015

Watson in de controletechniek

Onlangs hoorde ik op BNR-radio een interview met de verantwoordelijke voor IBM's 'Watson', de supercomputer die wordt geladen met alles wat we weten over een bepaald onderwerp. Watson wordt nu gericht op alles wat de gezondheid van mensen aangaat.

Er werd verteld dat honderdduizenden geanonimiseerde verslagen en kenmerken van ziekteprocessen en behandelingen werden opgeslagen, waaruit de supercomputer zijn antwoorden op vragen dan zou kunnen distilleren.

Eén van de conclusies was dat hoe meer je van de genoemde data inbrengt, hoe beter en juist weer specifieker je conclusies zullen zijn en hoe gerichter je daarop behandelingen (ook die ter voorkoming van kwalen) of medicijnen kunt ontwikkelen. Dit terwijl de individuele privacy van patiënten juist indringend werd gewaarborgd, ook betreffende afgeleide zaken die naar de identiteit van de persoon zouden kunnen leiden.

Ik bedacht me dat accountantscontrole (en het advies) zoveel zou winnen als wij een dergelijke aanpak ook zouden volgen. In het verleden heb ik daar ook al eens wat over geschreven. Stel je voor dat we een enorme database van geanonimiseerde situaties (bij klanten) zouden hebben en van de toegepaste controletrajecten (door kantoren/hun teams) met uitkomsten. En dat we Watson aan het werk kunnen zetten om onze vragen te beantwoorden.

Niet alleen de controletechniek zou er van profiteren, maar ook het advies en waarschijnlijk ook de (opzet van de) regelgeving.

Wat houdt ons tegen? Veel accountants wijzen op de geheimhouding die moet worden gerespecteerd. Maar dat ligt in de gezondheidszorg nauwelijks anders. Het gaat om het afwegen van het belang van de individuele cliënt en het belang van het collectief, dat in ons geval een betere controle met zinniger adviezen kan krijgen. Er moeten toch oplossingen voor de geheimhouding te vinden zijn.

Soms merk ik dat zelfs de leiding van accountantskantoren geen of nauwelijks inzicht heeft in het object van controle en het controleproces dat er op wordt losgelaten. Natuurlijk weten ze door alle reviews steeds meer over het eindoordeel over het proces, maar ik betwijfel zeer of ze ook informatie hebben over de kwaliteit van de aansluiting tussen object en controle. Dat is veelal aan het controleteam. Ook de Autoriteit Financiële Markten heeft hier denk ik weinig zicht op.

Bij het ontbreken van dergelijke inzichten wordt er momenteel veel geschreven over de analyse van klantbestanden (data mining) en hun processen (process mining), ook belangrijk, maar het gaat er uiteindelijk om uit te vinden op welke wijze deze analyse door de accountant het beste kan plaatsvinden.

Ook schrijven velen over de mens die controleert, zijn rechte rug en dergelijke. Maar dat is alsof je schrijft over de relatie tussen patiënt en arts, of over het groepsproces in het behandelend team. Heel relevant, maar je moet wel weten waar het toe leidt. Welke controle (‘welke behandeling’) voldeed het beste, daar kun je uit leren.

Ik pleit daarom voor het gebruiken van de ruimte die de regelgeving inzake geheimhouding laat en als dat onvoldoende is om deze aan te passen, zodat data-analyse van accountantscontrole mogelijk wordt.

Accountants zouden dan, net als in de gezondheidszorg, ook de guts moeten hebben om hun aanpak en de omstandigheden rond de controle 'open te gooien'. En dat niet alleen in transparantieverslagen op hoog abstractieniveau. Dan kun je meteen zien welke kantoor de beste tools inzet, voor bijvoorbeeld data-mining of process-mining of voor de analyse van de ontwikkelingen (OK-Score).

Ik denk daarom dat wij als accountants ook (primair?) op zo’n manier met big data bezig zouden moeten zijn en niet alleen over de schouders van onze klanten meekijken wat die er van bakken.