Opinie 02 maart 2015

Handreiking ViO: spreek nu of zwijg voorgoed!

Accountants opgepast: het opstellen van fiscale berekeningen in de jaarrekening van uw cliënt betreft volgens de NBA een vorm van zelftoetsing die uw onafhankelijkheid bedreigt. Die ferme stelling met belangrijke gevolgen is echter matig onderbouwd en verdient derhalve aanpassing.

Jan-Willem Wiersma

Stel, u bent de controlerend accountant van een bv met tweehonderdduizend euro (commerciële en tevens fiscale) winst voor belastingen. Uw cliënt heeft een complete jaarrekening opgemaakt, maar heeft verzuimd om de fiscale positie te vermelden. De controle is afgerond en heeft enkel het ontbreken van de vennootschapsbelasting als afwijking van materieel belang opgeleverd. U staat op het punt uw cliënt te vertellen dat belasting over de winst 20 procent van tweehonderdduizend euro bedraagt. Bent u van mening dat het opstellen van deze berekening een vorm van zelftoetsing is die uw onafhankelijkheid bedreigt? U mogelijk niet, maar de NBA op dit moment (nog) wel!

Het berekenen van de fiscale posities in de jaarrekening van de cliënt ziet de NBA als een nevendienst voor de accountant. Dit standpunt is neergelegd in Handreiking 1131 Voorbeelden inzake de ViO. Omdat de fiscale positie in de jaarrekening doorgaans van materieel belang is voor de gebruikers van de jaarrekening, verklaart Handreiking 1131 de artikelen 19 en 20 ViO (samenloop van dienstverlening bij een niet-OOB) van toepassing op de hiervoor beschreven situatie.

Maatregel of verbod

Het gevolg is dat de controlerend accountant die zelf de fiscale positie in de jaarrekening van zijn cliënt berekent (ongeacht de aard en complexiteit van de fiscale berekening), een maatregel moet treffen om zijn onafhankelijkheid te waarborgen (artikel 19 ViO) en tevens dient te overwegen of geen verbod op samenloop van de controle en het opstellen van de fiscale berekening geldt (artikel 20 ViO). Dit proces van maatregelen treffen en verbodsafwegingen maken, dient gedocumenteerd te worden (artikel 12 ViO).

Ik ben van mening dat Handreiking 1131 het opstellen van fiscale berekeningen te gemakkelijk neerzet als nevendienst. De accountant heeft bij de controle van de jaarrekening vaak te maken met eigen berekeningen van materiële posten en dat betreft niet alleen fiscale posities. Neem de accountant die op basis van verkregen controle-informatie berekent dat de jaarrekening van de cliënt een materiële fout bevat. De gebruiker van de jaarrekening zal de situatie eerder zien als een wenselijke correctie door de controlerend accountant, dan als nevendienst van de accountant met het risico op zelftoetsing.

Als er al risico’s liggen in het genoemde voorbeeld, dan liggen die niet zozeer bij de uitvoering van de rekensom (20 procent van tweehonderdduizend euro), maar bij de input daarvan: de winst voor belasting. In het voorbeeld was die al gecontroleerd en akkoord bevonden door de accountant.

Suppletie-aangifte

De opvatting van Handreiking 1131 reikt verder dan voornoemde berekening van de vennootschapsbelasting: ook in het berekenen van suppletie-aangiften wordt een onafhankelijkheidsrisico geïdentificeerd waarop de artikelen 19 en 20 ViO van toepassing worden verklaard. De Handreiking miskent echter dat suppletie-aangiften veelal het gevolg zijn van correcties die de accountant met zijn controle aan het licht brengt - en dat heeft niets van doen met een nevendienst.

Het treffen van maatregelen en maken van verbodsafwegingen is in de hiervoor benoemde situaties louter voor de bühne en de Handreiking stimuleert daarmee maatschappelijke verspilling.

Verkeerde afslag

Hoewel Handreiking 1131 voor fiscale rekensommen een verkeerde afslag kiest, is niet uit te sluiten dat de accountant onder omstandigheden in het opstellen van fiscale berekeningen een bedreiging van zijn onafhankelijkheid moet zien. Het kan bijvoorbeeld gaan om complexe en/of subjectieve fiscale berekeningen, waarover de accountant in een eerder stadium zelf heeft geadviseerd. De accountant die een dergelijke bedreiging van zelftoetsing onderkent, behoort dan de algemene hoofdregel van artikel 12 ViO na te leven en alleen dan (en niet vanwege vermeende toepasselijkheid van de artikelen 19 en 20 ViO) een maatregel te treffen.

Handreiking 1131 kent een consultatietermijn tot 15 maart 2015. Het is daarom aan u: spreek nu of zwijg voorgoed!

Jan-Willem Wiersma is Compliance Officer bij CROP Registeraccountants te Amersfoort.

Een uitgebreidere versie van deze opinie is hier te downloaden.