Opinie 20 februari 2015

Het gaat niet om de papieren werkelijkheid

Ik heb op deze site al eens eerder gesproken over mijn respect voor Jaap van Manen, voor mij een symbool van gestolde wijsheid. Deze wijsheid vloeit met name na zijn vertrek bij PwC regelmatig uit zijn pen.

Zo ook vandaag, in zijn column in het FD. Van Manen stelt dat 'de envelop minder belangrijk moet worden gemaakt'. Hij verwijst naar commissarissen die voorafgaande aan hun vergaderingen een goed gevulde envelop met stukken ontvangen en stelt:

'Het lijkt er wel eens op dat in de afgelopen vijftig jaar bij de voorbereiding van commissarisvergaderingen niet zo veel veranderd is, zij het dat de envelop steeds belangrijker is geworden. Er zit meer in de envelop en de leesdiscipline is waarschijnlijk groter geworden.'

Eens. Vervolgens beschrijft Van Manen dat de inhoud van de envelop voor veel commissarissen de belangrijkste informatiebron is en dat het gesprek tussen commissarissen en bestuurders vooral daarover moet gaan.

En daar ageert hij tegen. En terecht. Je geeft bestuurders dan immers de ruimte om via hun informatieverstrekking de inhoud van de vergadering te bepalen, te domineren en wellicht de aandacht af te leiden van hetgeen waar het echt om gaat. Ofwel: 'hypnotizing chickens'. In de woorden van Van Manen:

'Als iedereen de stukken goed gelezen heeft, valt er ook niet veel meer te vertellen over de stukken. Besteed juist aandacht aan de afwijkende informatie en diverse zienswijzen die worden ingebracht door de mensen die aan tafel zitten. Het zou geweldig zijn als commissarissen informatie zouden verzamelen, delen en serieus nemen die verder gaat dan de inhoud van de envelop en wars zijn van de opvatting dat 'dingen nu eenmaal zo gaan'.'

Van Manen heeft zich laten inspireren door Max Bazerman, hoogleraar aan Harvard. Hij schrijft onder meer over leiderschap. Maar ook over ‘voorspelbare verrassingen’, een mooie term. Wie meer over zijn gedachtengoed wel weten, leze zijn recente boek ‘Zien wat anderen niet zien’. Daarin gaat hij onder meer in op de accountancy.

In een interview in Management Team stelt Bazerman over ons vakgebied: 'Ik praat in mijn boek over de accountancy. In mijn ogen is die industrie gecorrumpeerd door accountants die hun cliënten tevreden willen stellen. Ze willen opnieuw worden ingehuurd, of willen werken bij hun cliënt. En ze controleren, maar vaak hebben ze tegelijkertijd adviserende diensten in de aanbieding. Er is daar een omgeving gecreëerd waarin accountants worden aangemoedigd dingen níet waar te nemen. Het is bijna een formule: hoe kunnen we onze accountants ervan weerhouden dat ze zien dat er iets mis is?'

Terug naar Van Manen. Zijn boodschap voor commissarissen valt ook te lezen als een boodschap voor accountants: kijk verder dan je neus lang is. Laat je niet om de tuin leiden door grote hoeveelheden (des)informatie. Vaar niet blind op de (ook) noodzakelijke afvinklijsten en data-analyses.

Ofwel: blijf nadenken. Ga zelf op zoek naar aanvullende informatie. Stel kritische vragen. Wees actief. Realiseer je dat het niet alleen gaat om de papieren en digitale werkelijkheden. Loop op de werkvloer rond. Praat, kijk, snuffel, ruik, voel.

Net als bij het commissariaat gaat het binnen de accountancy om mensenwerk. Laten we dat vooral niet vergeten. Papieren, compliance, afvinklijsten: het is allemaal mooi en noodzakelijk. Maar er is meer dan dat. Toon je een professional met toegevoegde waarde door te zien wat anderen niet zien. Lees dus niet alleen de column van Van Manen, maar lees het boek van Bazerman en laat je inspireren. Ongeacht of hetgeen hij over de accountancy stelt nu juist is of niet.