Opinie 10 februari 2015

Accountant in de AvA

Aandeelhouders willen meer inzicht in de controlewerkzaamheden van de accountant. Terecht. De accountant moet beter invulling geven aan zijn signalerende rol en de aandeelhoudersvergadering (AvA) is daar een uitstekend podium voor. Maar voor een goed werkende corporate governance mag ook van bestuurders, commissarissen en aandeelhouders meer worden verwacht.

Dit jaar verstrekken accountants bij alle beursfondsen een controleverklaring nieuwe stijl. Hierin worden expliciet de belangrijkste zaken vermeld die bij de controle zijn aangetroffen. Vorig jaar hebben wij hier al mee geëxperimenteerd.
Naast complimenten leverde dit ook vragen op. Bijvoorbeeld over het begrip 'gehanteerde materialiteit'. De AvA is een goede gelegenheid om dit begrip te verduidelijken en te vertalen naar praktische consequenties. Steeds meer accountants nemen bij de bespreking van de jaarrekening in de AvA dan ook op eigen initiatief het woord.

Aandeelhouders willen meer weten over zaken als strategie, continuïteit, duurzaam ondernemen, fraude, governance, interne beheersing en de kwaliteit van het management en interne toezicht. Maar wie moet welke informatie verstrekken?

Om te beginnen moeten accountants vooral beter uitleggen hoe en wat ze controleren. Ook kunnen ze aandeelhouders een beeld geven van de onderneming en de gerapporteerde informatie, zelfs als dat niet het primaire object van de controle was. Zolang de accountant hier maar wel een basis voor heeft en daar duidelijk over is. Denk bijvoorbeeld aan het delen van beelden over onderdelen van het directieverslag zoals de risico- of corporate governance-paragraaf. Dit kan een eerste stap zijn in de richting van een afzonderlijk accountantsoordeel bij het directieverslag. Op dit punt is de wetgever aan zet.

Dit vereist wel dat het directieverslag informatiever wordt. Bestuurders moeten af van de vrees om informatie te delen die noodzakelijk is voor een goed begrip van de onderneming, haar strategie en haar risico's. Zij zijn immers primair verantwoordelijk voor het verschaffen van informatie aan hun stakeholders. Tot nu toe waarderen beleggers de bruikbaarheid van directieverslagen laag. Tekenend was dat de jury van de FD Henri Sijthoff-prijs 2014 voor de beste financiële verslaggeving voor het eerst in 61 jaar geen AEX-fonds nomineerde.

Commissarissen hebben een belangrijke sleutel in handen. Hun toezichthoudende rol gebiedt hen inhoudelijk te reflecteren op dergelijke zaken. Het Verenigd Koninkrijk heeft het goede voorbeeld gegeven. Daar zijn auditcommissies verplicht te rapporteren over de in hun ogen belangrijkste aandachtspunten in de financiële verantwoording. Maar ook over de effectiviteit van de controle en de onafhankelijkheid, het functioneren en het selectieproces van de accountant. Een toelichting in de AvA op de management letter van de accountant zou hierop een goede aanvulling zijn. Op die manier is extra uitleg van de accountant over zijn werkzaamheden complementair aan transparante verantwoording door de onderneming zelf.

Ten slotte kunnen aandeelhouders zelf ook bijdragen. Door zich te verdiepen in de jaarrekening en door de controlerend accountant scherp te bevragen. Maar je mag van een betrokken aandeelhouder meer verwachten. Bijvoorbeeld dat hij afdwingt dat de raad van commissarissen leidend is in de interactie met de accountant over diens opdracht en bevindingen. Ook kunnen aandeelhouders harde eisen stellen aan de selectiecriteria van een nieuwe accountant en een rapportage opvragen over het aanstellingsproces. Op welke punten scoort de nieuwe accountant bijvoorbeeld beter en op welke minder dan andere? Bovendien kunnen ze punten aandragen die in de accountantscontrole over het komend boekjaar extra aandacht moeten krijgen. Kortom, van passief-kritisch naar actief-constructief.

De oproep van beleggers om meer inzicht in de controlewerkzaamheden van de accountant onderstreept de relevantie van het accountantsberoep voor een goed werkend stelsel van corporate governance. Maar hiervoor is meer nodig dan een actieve en scherpe accountant.