Opinie 01 december 2015

Zijn accountants wel goede onderzoekers?

Samen met 1.499 anderen ben ik op de Accountantsdag geweest. Voor mij was het in tweede instantie waardevol. In tweede instantie? Ja, want er komt op zo’n dag veel op je af en pas na een bepaalde reflectietijd komen opmerkingen echt binnen. Secundair reagerende mensen hebben dat nu eenmaal.

Mijn leermoment van de dag was tijdens de twee middagsessies. Als eerste hoorde ik de opmerking van Rutger Jan Schimmelpenninck. Zie hiervoor het filmpje. De opmerking waar ik op doel is onderdeel van een stukje tussen 17 minuut  40 en 19 minuut 29.

Schimmelpenninck stelt dan de vraag: "Hoe doe je onderzoek als curator in faillissementen?" En hij gaat als volgt verder: "Het mooie is dat je als curator toegang hebt tot alle administratie […]. Bij die onderzoeken die ik altijd zelf heb gedaan en die ik nooit heb uitbesteed, zijn er voor mij altijd een paar heilige regels.

De belangrijkste regel is dat ik heel sterk (ik heb er ook over gepubliceerd), heel sterk onderscheid maak tussen feiten. Ik ben het eerste deel van het onderzoek alleen maar bezig met feiten en ga niet oordelen. Wat ik typisch meemaakte met onderzoeken in het verleden bij accountants: die kwamen veel te snel met een oordeel. Maar je moet eerst proberen die feiten recht te krijgen: waar zijn de mensen het over eens, waar zijn de mensen het niet over eens en dat leidt tot een feitelijk rapport en dat feitelijk rapport krijgen de mensen die zijn geïnterviewd van mij. Zij kunnen daarop commentaar geven en dan is feitelijk hoofdstuk dicht en dan pas kom je toe aan oordelen. En daarachter zit ook het principe van hoor en wederhoor inclusief openheid van informatie en het is zo langzamerhand echt een sophisticated wetenschap om op een goede manier onderzoek te doen."

N.B. een goede meelezer ziet dat ik niet alles heb overgenomen, maar alleen het meest relevante.

Let er eens op wat Schimmelpenninck zegt: "Wat ik typisch meemaakte met onderzoeken in het verleden bij accountants: die kwamen veel te snel met een oordeel." Hij spreekt dus over een 'typisch' verschijnsel.

Ik zat in de zaal en niemand viel flauw. Blijkbaar vindt geen accountant dit erg, terwijl ik toch altijd het idee had dat accountants zich altijd als goede onderzoekers profileren en zich dat ook laten aanleunen. Immers, voor talloze zinnige en zinloze zaken wordt een accountantsoordeel gevraagd. En nu geeft deze curator ons een veeg uit de pan op het gebied waarvan ik dacht dat dat de kernfunctie was van ons vak.

Maar het ging nog verder. In de tweede sessie van 'Ethiek, de terugkeer van het geweten'. Daar werd een filmpje getoond uit een uitzending van Zembla over Amarantis. In dat filmpje werd een bepaald beeld neergezet over het management en de door hen ontstane 'financiële puinzooi'. En - ja, ik erken het - ik kreeg de overtuiging dat het ronduit voze kerels waren geweest, die Amarantis zo in de vernieling hadden geholpen.

Aan het einde van het filmpje werden de panelleden voorgesteld. Eén van hen was de heer s’Jacob, de voormalige cfo van Amarantis. Dus eigenlijk één van die ronduit voze kerels… Wat een lef van deze man om op deze Accountantsdag op te treden en zijn verhaal te vertellen.

Door de opzet van deze sessie en het optreden van s’Jacob werd ik pijnlijk duidelijk gewezen op het feit dat een accountant zonder meer openstaat voor het vormen van een oordeel zonder hoor en wederhoor.

Dus mijn les van de Accountantsdag 2015:

• het grootste risico dat een accountant loopt, is dat hij denkt een onafhankelijke, goede onderzoeker te zijn vanwege het feit
  dat hij tot accountant is opgeleid en door de markt gezien wordt als goede onderzoeker.
• in de praktijk zijn anderen wellicht betere onderzoekers dan accountants.
• ik sta ook open voor deze risico's…