Opinie 18 december 2015

Onbegrip over renteswaps: voor niets gaat de zon op!

In de publiciteit over benadeelde mkb'ers als gevolg van het gebruik van derivaten lijkt een beeld te ontstaan dat renteswaps in zichzelf gevaarlijke producten zijn, omdat die onverwacht veel geld kunnen kosten. Dit beeld is onterecht.

Daarbij gaan we er dan wel vanuit dat de bank aan zijn zorgplicht heeft voldaan en er geen verborgen kosten in rekening worden gebracht.  De vraag dringt zich op of cliënten van banken wel hadden mogen verwachten dat zij bij het lenen van geld zonder extra kosten het risico van rentestijging kunnen wegnemen en tegelijkertijd kunnen profiteren van een rentedaling over de looptijd van de lening.

Bij het opnemen van een banklening, bijvoorbeeld voor de financiering van reguliere bedrijfsactiviteiten, bestaat er een aantal manieren om het risico op rentestijging af te dekken.

De traditionele vorm is het nemen van een vastrentende lening. Het risico van rentestijging is daarmee afgedekt voor de looptijd van de lening, maar het profiteren van een rentedaling is uitgesloten - de rente staat immers vast.  Bij voortijdige beëindiging van de lening wordt doorgaans boeterente in rekening gebracht indien de marktrente op het moment van beëindiging lager ligt dan de contractrente.

Het alternatief dat tegenwoordig vaker voorkomt, en op dit moment onderwerp is van discussie, is het opnemen van een variabel rentende lening in combinatie met een renteswap waarbij je effectief ook een vaste rente aan de bank betaalt.  Met deze combinatie profiteert de cliënt net als bij de vastrentende lening niet van een dalende rente, maar wel is het risico van rentestijging afgedekt via de swap.  Bij voortijdige beëindiging van de swap moet de marktwaarde van de swap worden afgerekend.  Als de rente is gedaald zal de cliënt de bank moeten betalen. In feite is deze afrekening in economische zin gelijk aan de betaling van boeterente. Het komt overigens ook voor dat de bank vraagt om een tussentijdse storting in de vorm van collateral.

Als het de ondernemer uitsluitend te doen is om het afdekken van een rentestijging, en niet om deze vast te zetten, kan deze tenslotte ook een variabel rentende lening afsluiten in combinatie met een zogenaamde rentecap. Dit is een rente-optie die het mogelijk maakt dat nooit meer rente betaald moet worden dan een vooraf overeengekomen renteplafond.  Het gebruik van de optie is geheel ter discretie van de leningnemer; deze heeft een optierecht, maar geen verplichting.  Met een dergelijke optie kun je blijven profiteren van een rentedaling, is de rente gemaximeerd en hoeft er bij voortijdige beëindiging niets te worden betaald.

Een belangrijk nadeel is dat voor een dergelijke optie moet worden betaald, de zogenaamde optiepremie. Wij zien in de praktijk dat vanwege die premie vaak niet voor dit alternatief wordt gekozen, maar voor een swap.

Een swap heeft, naar nu blijkt, echter wel degelijk 'nadelen' vanwege de fixatie van de rente.  Immers, om het risico op rentestijging kwijt te zijn accepteert de cliënt (wellicht onbewust) dat hij niet tegelijkertijd kan profiteren van een rentedaling.

Met de kennis van nu is het eenvoudig vast te stellen dat, door de zeer sterke rentedaling zonder precedent, om het risico van rentestijging af te dekken een keuze voor een rentecap aantrekkelijker zou zijn geweest dan het afsluiten van een swap. Maar was dat laatste ook de beste keuze op het moment van afsluiten?