Opinie 07 december 2015

Boodschappen en vertrouwen

Als ik boodschappen doe en in de rij sta voor de kassa, denk ik nog wel eens aan mijn opa. Als hij in de rij stond, rekende hij razendsnel uit hoeveel hij in totaal moest betalen. Nog voor de kassière klaar was met aanslaan, noemde hij al het bedrag wat er uit zou moeten komen.

Dat leverde altijd weer een leuk gesprekje en bewondering op. Zo’n oude man en toch nog een kwieke hoofdrekenaar! Maar dat was het niet alleen. Het was een gewoonte uit een andere tijd, een tijd waarin iedere cent telde, er fouten konden worden gemaakt, je op moest letten dat je niet werd belazerd.

Als ik dat met mezelf vergelijk. Hoofdrekenen ben ik al lang verleerd en van het eindbedrag maak ik slechts een zeer grove schatting. Alleen als het werkelijke bedrag daar ver naast zit, wil ik nog wel eens de kassabon bekijken. Maar die beoordeling is dan ook weer heel grof, want van de meeste producten die ik koop weet ik niet wat ze zouden moeten kosten. Ik kijk alleen of er echt gekke dingen op staan en of de korting is afgetrokken. Dus bepaald geen gegevensgerichte cijferanalyse!

Laat ik het nog eens verder vanuit een accountantsoogpunt bekijken. Vandaag heb ik in de supermarkt € 72,91 betaald voor 46 artikelen. Welke fout in deze kassabon zou ik acceptabel vinden? Zeg € 2, dat is ongeveer 3%. Zou ik het merken als ik aan de kassa 5% per artikel meer zou betalen dan op het schap is aangegeven? Dus dat de ‘AARDAPPEL VASTKOK.4K’ geen € 3,75 maar € 3,94 kost en de ‘LAY’S SUPERCHIPS’ geen € 1,00 maar € 1,05? Nee, dus. Ik zou gemakkelijk te bedotten zijn. Toch heb ik geen gat in mijn hand en is het idee dat je zuinig moet zijn met geld één van de overtuigingen die ik van huis uit heb meegekregen.

Waarom controleer ik mijn bon dan niet, net als mijn opa? Het antwoord is dat ik de supermarkt waar ik koop denk te kunnen vertrouwen. Risicoanalyse dus. Goed onderbouwd met feiten? Mwahh, het is meer denken dan echt weten. Meer een vertrouwen dat zaken in Nederland over het algemeen goed geregeld zijn, dat ik beschermd ben als consument. De Warenwet om de voedselveiligheid te garanderen. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit die daarop toeziet.

En als het om financiële integriteit gaat, de wettelijke controleplicht en de accountant die de controles uitvoert. Niet direct gericht op de juistheid van mijn kassabonnen, nee dat niet. Maar indirect toch wel? Controle van de juistheid van de opbrengsten: dat prijstabellen niet ongeautoriseerd gemuteerd kunnen worden en dat de koppeling tussen de prijstabellen en het kassa-systeem het gehele jaar goed werkt. Aansporen en toezien op verbeteringen die noodzakelijk zijn. Dat de accountant let op fraude en geen onderneming wil controleren waarvan de leiding niet integer is.

De groep belanghebbenden bij accountantscontrole is dus veel breder dan alleen de gebruikers van de jaarrekening. Zouden we die rol van de accountant als hoeder van de integriteit van het bedrijfsleven niet meer inhoud kunnen geven en benadrukken? Ik ben er van overtuigd dat welzijn en welvaart afhangen van de mate van vertrouwen die we in staat zijn te creëren in onze maatschappij. Vertrouwen in elkaar, maar ook in onze organisaties en instituties. Het zou toch mooi zijn als het accountantsberoep daar actief en zichtbaar aan zou kunnen bijdragen!

In deze serie vertelt Marianne van der Zijde, ex-toezichthouder bij de AFM, hoe zij naar de accountancy kijkt, met als doel te helpen jaarrekeningcontroles leuker en beter te maken.