Opinie 07 oktober 2015

Kloppen én deugen

Ik ben getrouwd met een juriste. Dat huwelijk krijgt van mij direct het etiket 'goed', maar ik zal u niet verder lastig vallen met verder persoonlijke wederwaardigheden. Wel wil ik een huisgrapje delen. Ik ben van tijd tot wat ironisch over juristen die ‘de complexiteit van iets platslaan en terugbrengen tot artikel 7, lid 2 sub 4. En dan ook een heilig geloof hebben dat de werkelijkheid zich voegt naar dat artikel.

Eigenlijk ben ik beetje allergisch voor personen die veel en vaak 'dure' woorden nodig hebben om hun gedrag juridisch te rechtvaardigen. Ik ben overtuigd van de grote normatieve lading en betekenis van het recht. Maar ik zie ook nog al eens mensen om me heen die wet- en regelgeving gebruiken als schild. Die dan met de taal de indruk wekken recht in de juridische leer te zijn, maar achter dat schild gewoon hun goddelijke eigen gang gaan.

Ik werk soms met het werk van Erving Goffman, een Amerikaanse socioloog, die ons leven vergelijkt met toneelspelen. Op het juiste moment, voor het juiste publiek, worden de voor die voorstelling juiste teksten gebezigd. 'All the world’s a stage. And all the men and women merely players', dichtte Shakespeare.

Accountants hebben er soms ook een handje van om juridisch getint te reageren. Is dat dan ook toneelspelen? Wordt 'misttaal' gesproken om de backstage aan het toneellicht te onttrekken?

Een mooi voorbeeld was de reactie van Deloitte deze week op het uitlekken van een brief van hun voorzitter van de raad van commissarissen, Floris Deckers, aan de partners van Deloitte. De brief gaat over het door Deloitte rouleren van accountant. Deckers noemt dat eerst 'logisch en verstandig'. Maar toen de beoogde nieuwe accountant de eerder door Deloitte gevolgde 'bestendige gedragslijn' ter discussie stelde en die 'naar de toekomst toe vermoedelijk niet zou ondersteunen', was roulatie opeens niet meer aan de orde. Omdat een andere wijze van verslaggeving 'niet goed verdedigbaar en evenmin wenselijk zou zijn'.

Ik vroeg hulp van mijn vrouw. Omdat ik zo’n zinsnede meerdere malen moet lezen om te begrijpen wat men bedoelt. Ik heb dat ook met de kleine lettertjes van apps die ik aanschaf en de drie woekerpolissen die mijn vrouw en ik in volle vertrouwen afsloten toen deze producten nog andere namen hadden.

Terug naar de casus.  Mijn  vrouw legt de juridsche taal uit en ik denk: 'Wellicht klopt het wel, maar deugt het ook?' En dan heb ik zo’n donkerbruin vermoeden dat - om Shakespeare nogmaals te citeren - 'something is rotten in the state of Denmark'. Ik geef toe, dit is een wat boude vergelijking in de onderhavige casus, maar in een blog hebben wij niet de ruimte voor de noodzakelijke nuance. Wilt u mij dit vergeven?

Er klopt iets niet. De wetgever heeft beoogd een discussie over roulatie aan te zwengelen en regels te stellen, onder meer vanwege de 'frisse blik' van de nieuwe accountant. In het geval van Deloitte was EY al meer dan tien jaar de accountant. Al die jaren had EY geen probleem met Deloittes verslaggeving. Zelfs als Deloitte en EY gelijk hebben en de verkozen verslaggevingswijze mag, dan nog lijkt dit alles nergens naar. Want het gaat om accountants en een accountantsissue. Het gaat over een nieuwe accountant die de beoogde frisse blik toonde en de discussie aanging. Zoals de wetgever heeft beoogd. Ik vind het goedkoop om alleen aan Engelstalige namedropping te doen, daarom nu Willem Elsschot: 'Tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren.' We hebben dus een juridische droom van verplichte roulatie, maar duiken nu praktische bezwaren op?

Immers, wat zegt Deloitte nu: roulatie was voor ons niet verplicht. Er bestaat geen regel die zegt dat wij moeten rouleren. De droom is dat iedere toneelspeler in het stuk 'verplichte roulatie' zich wel houdt aan de afgesproken juridische teksten. Dat verwacht het publiek in de zaal vol vertegenwoordigers van het maatschappelijke verkeer ook. Roulatie was toch 'logisch en verstandig'? Zeker bij accountants met hun publieke taak moet het kloppen én deugen.

Jacques Wallage stelde het dit weekend - overigens in een ander verband - in het FD: 'Rolvastheid, daar komt het op aan. Geen tactische omgang met informatie: transparantie is een norm, geen handelswaar.'

Ook dit is waar het bij accountants omgaat. Accountants zijn druk met monitoren. Met de opzet van allerhande structuren en regels. Variaties op artikel 7, lid 2 sub 4. En met een cultuurmonitor. Een accountantseed. Maar at the end of the day gaat het erom of dat allemaal ook werkt. Of je als accountant betrouwbaar en geloofwaardig bent. Of je als voorzitter van de raad van commissarissen geloofwaardig bent.

Vorig jaar sprak Floris Deckers in een interview de volgende woorden over het vertrek van een vorige bestuursvoorzitter van Deloitte (na een schending van de regels): 'Naar aanleiding van die affaire is de samenstelling van de raad van commissarissen veranderd. Deze kwestie zegt niets over integriteit, maar wel over menselijk falen. Shit happens. Wat mij interesseert, is hoe het kan dat zo'n organisatie zo anders reageert dan ik vind dat ze zou moeten. Ik lees al die rapporten en zie hoe iedereen het proces in wordt gezogen. Langzaam zie je het dossier de helling af schuiven. De commissarissen waren op de hoogte en hadden moeten ingrijpen. Als de zaak dan ploft en naar buiten komt, zijn die partners, het bestuur, niet in staat een oplossing te vinden die in het normale bedrijfsleven heel gewoon zou zijn: bij een normaal bedrijf kan het niet anders dan dat zo'n man eruit moet. Hij heeft te veel schade aangericht. Het is de logische, misschien onredelijke en vooral voor die man vervelende conclusie.'

Woorden met een zekere voorspellende kracht, blijkt nu. Hoezo, roulatie was wettelijk niet verplicht. Oh nee, het voeren van een bestendige gedragslijn is belangrijk. Ik weet het niet meer. Klopt het? Deugt het? Help! Ik ga naar mijn vrouw. Gegroet!