Opinie 20 oktober 2015

Italiaanse aansprakelijkheden

Vorige week las ik in de krant dat aanklagers in Italië een zaak voorbereiden tegen medewerkers van kredietbeoordelaars Fitch en Standard & Poor’s (S&P). Die zouden in de crisisjaren 2011 en 2012 ten onrechte de rating van het land naar beneden hebben bijgesteld.

De zaak is een late toevoeging aan een aantal wereldwijde rechtszaken die lopen tegen kredietbeoordelaars voor hun rol in de financiële crisis. Het ongebruikelijke aan de zaak is dat naast de agentschappen ook individuele medewerkers worden beschuldigd.

Hoewel ik er moreel veel voor voel om de agentschappen aansprakelijk te stellen is dit mijns inziens juridisch niet houdbaar. Om de medewerkers zelf aansprakelijk te stellen vind ik echter zelfs moreel gezien niet houdbaar.

Dit is de zoveelste in een reeks van Italiaanse rechtszaken waarbij individuen aansprakelijk worden gesteld voor zaken waar ze onmogelijk aansprakelijk voor gehouden kunnen worden.

Wie herinnert zich niet de Italiaanse wetenschappers die aansprakelijk werden gesteld voor de schade van de aardbeving in l'Aquila. Dit naar aanleiding van een overheidsfunctionaris die een vergadering met die wetenschappers incorrect verwoordde in een persconferentie.

Of de Italiaanse openbare aanklager die celstraf eiste voor vier topmensen bij Google (eigenaar van Youtube) onder beschuldiging van laster en privacy-schending omdat iemand een gewelddadige video op Youtube had gezet.

Wat kan hier nog op volgen? Een bisschop aangeklaagd omdat een stel te veel kinderen krijgt? Een dokter aangeklaagd omdat een zestienjarige zoon geen moeder van 67 bij geboorte had willen hebben?

Om een lasterclaim te vermijden laat ik het volgende statement maar uit de mond van een advocaat komen: "Italianen hebben verder moeite met het accepteren van wetten en voorschriften, of deze nu duidelijk, nuttig of terecht zijn of niet. Een Nederlander zal geneigd zijn om zich op een bepaalde manier te gedragen omdat het zo hoort, volgens de wet, de gebruiken of de redelijkheid. Veel Italiaanse ondernemers (ofschoon niet allemaal) leggen de prioriteit op baat op korte termijn. Of dit binnen de bestaande normen past wordt dikwijls als een secundaire kwestie beschouwd."

Dit is waarschijnlijk de kern van het verhaal. Om dit tegen te gaan hebben de Italianen een bijzonder ondoorzichtige, volumineuze en complexe wetgeving ontwikkeld. Zowel door middel van het overnemen van Europese wetgeving, de eigen nationale wetgeving of die van gemeente (op Capri is het dragen van lawaaierig schoeisel verboden). Hiermee hebben ze een schijnzekerheid gecreëerd. Niemand houdt zich aan de wetgeving maar je kunt wel altijd aansprakelijk worden gesteld.

Voor iedereen die zaken wil doen in Italië en zeker voor degenen die daar als bestuurder staan ingeschreven: wees op uw hoede.