Opinie 02 juli 2014

Vraag het eerst aan de openbare accountants

In de discussies over het accountantsberoep passeren vele aanbevelingen. Maar hoe denken de (senior) managers bij kantoren zelf over de oorzaken van de problemen? Vraag ook eens hun mening, ongefilterd, desnoods anoniem.

Al weer vele jaren geleden deelde ik mijn kamer met een senior manager die niet was doorgegroeid naar partner. Hij vertelde me vaak, dat hij als registeraccountant toch wel degelijk een eigen verantwoordelijkheid had in het controleproces.

"Als ik niet akkoord ben met bepaalde majeure items in de controle, dan gaat het feest niet door", zo stelde hij altijd. Uiteindelijk kwam hij er altijd uit met de eindverantwoordelijk partner. Wel waren er toen (al?) regelmatig wrijvingen over de noodzakelijke audit fee, de kwalitatieve bezetting van het controleteam en allerlei inhoudelijke controle bevindingen.

Accountancy is in mijn ogen al lang geen echt persoonlijke professie meer. Een team van RA's, of daarvoor studerend, voert gezamenlijk een in overleg opgesteld controleprogramma uit. Er is een trapsgewijze overdracht van controlebevindingen en ook verantwoordelijkheden, van beneden naar boven.

Hierdoor ontstaat ook een hoge leverage, commercieel heel belangrijk. De tekenend partner is eindverantwoordelijk. Ik denk dat hij door de uitgebreide en complexe regelgeving soms niet eens in staat zou zijn om alle aspecten alleen volledig te overzien. Daarom wordt hij ook nog omgeven door expertise binnen het kantoor.

Het controleteam is omgeven door een kantoororganisatie, geleid door een bestuur dat overwegend is samengesteld uit de partners. Van daaruit wordt invulling gegeven aan de eisen op het gebied van kwaliteit en vaktechniek, maar ook de commerciële belangen. Het kantoor draagt normaliter het claimrisico, de partner het professionele risico (tuchtrecht, carrière).

De AFM of NBA toetst de kwaliteit van de kantoororganisatie en van de uitgevoerde controles.

Het bovenstaande model heeft in de afgelopen jaren blijkbaar onvoldoende gewerkt. Er waren schandalen en/of onverwachte gebeurtenissen en de AFM en NBA troffen vele dossiers van onvoldoende kwaliteit aan.

In de discussies op deze site zijn daarvoor vele oorzaken genoemd en aanbevelingen gedaan. Vaak door degenen die toch wat minder in de natte klei van het controleproces staan.

Echter, hoe denken de vele honderden managers en senior managers in het openbare accountantsvak*, in bijzonder bij de grotere kantoren (oob's), over de oorzaken van de huidige problemen? Weten we dat? En ongefilterd? En komen de meningen van de partners wel echt door?

Ik merk dat de grote kantoren zich op het standpunt stellen dat hun organisatie één gezicht, één boodschap naar buiten moet brengen, passend bij hun beleid. Begrijpelijk en niet onlogisch.

Maar geldt dat ook voor de professionele kant van het vak? Zou de ingestelde werkgroep Toekomst Accountantsberoep niet juist eens bij deze groep te rade moeten gaan, desnoods anoniem. Dit gezien de ernst van de situatie. En zouden we deze ingang niet ook moeten hebben voor de vakontwikkeling?

Vraag hen eens naar hun mening over de oorzaken voor onvoldoende dossiers en de schandalen bij sommige van hun klanten; hoe ze vinden dat er met materialiteit moeten worden omgegaan, of en hoe ze de continuïteit denken te beoordelen, in hoeverre ze fraude kunnen opsporen, waar en waarom het schort aan de rechte rug, of de audit fees voldoende zijn, waar het volgens hen schort in de communicatie of in kennis, of het voor de controle verschil uit maakt welke omvang de gecontroleerde organisatie heeft en wat de invloed zal zijn op de relatie (informatievoorziening bij controleproces) met de leiding als de aandeelhouders de accountant aanwijzen. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Recentelijk hebben wij, in een basale opzet, al eens anoniem om de meningen gevraagd. Daaruit bleek dat er wel degelijk een duidelijke lijn in de meningen zit en dat men wil meewerken.

Pak zoiets snel, breed en secuur op zou ik zeggen. En vraag niet alweer aan alle stakeholders wat ze willen. Die willen betrouwbare en duidelijke cijfers, geen verrassingen, en een objectieve en gefundeerde mening van de accountant.

En de politiek: die wil een heldere probleemanalyse en concrete oplossingsvoorstellen. Waarbij ik me ernstig afvraag of ze als oplossing genoegen zullen nemen met ‘we gaan meer communiceren over onze mening en onderbuikgevoelens' en ‘we gaan de besluitvormingsprocessen in de leiding analyseren'. Dergelijke indrukken deed ik onlangs op in de themasessie van 23 juni 2014.

En ten slotte, voor degenen die gaan roepen over de keuring van eigen vlees: wie het ook uitvoert, om tot een oordeel te komen zul je het toch eerst aan de betrokkenen in de praktijk moeten vragen. Dat doen we bij de beoordeling van de processen bij onze klanten immers ook.

Aan de commissie dan om te beoordelen of de input steekhoudend is en mogelijke oplossingen realistisch. 

* Van de nu 8.929 openbare accountants zijn er 4.524 RA en 4.405 AA. Van de 4.524 RA's werken 2.030 (45 procent) bij een big four-kantoor, 519 daarvan zijn partner of soortgelijks (26 procent), 1.511 (74 procent) is medewerker. Van de 4.405 AA's werken 166 (4 procent) bij de big four waarvan 18 (11 procent) als partner.
Bron NBA, afdeling ledenregister.