Opinie 30 juni 2014

OKB bij oob's en APK-systeem bij andere controles?

In opdracht van de maatschappij moet het accountantsberoep komen met concrete maatregelen om de kwaliteit van de accountantscontrole te waarborgen. Out of the box denken is daarbij noodzakelijk.

Als we, ondanks de recent nog uitgesproken wens om geen verdere regelgeving te gaan 'stapelen', niet met afdoende maatregelen komen ter borging van de kwaliteit, lopen we het risico dat we de regie van dit proces kwijt raken en vervolgens afhankelijk worden van de grillen van AFM, Financiën en politiek. 

Verder denken in bestaande patronen lijkt tot op heden, in ieder geval in de perceptie van het maatschappelijk verkeer, onvoldoende resultaten op te leveren. We zullen dus echt out of the box moeten gaan denken.

Verdere maatregelen ten aanzien van het bestuursmodel (governance-model) en het verdienmodel van accountantsorganisaties lossen de bestaande spagaat - maatschappelijke functie en verwachtingen maar worden betaald door de gecontroleerde - naar mijn mening niet of onvoldoende op.

Al een tijdje speelt er een oplossingsrichting in mijn gedachten. Na aanvankelijke verdringingsverschijnselen omdat een en ander lastig uitvoerbaar lijkt en binnen de accountants sector ongetwijfeld veel weerstanden zal opleveren, blijft het idee echter toch in mijn hoofd rondspoken. Wellicht is de denkrichting de moeite waard om eens verder in breder verband over na te denken. Zie hieronder. Graag jullie input en reacties!

In mijn ‘vorige accountantsleven' bij één van de middelgrote kantoren kenden we voor afgifte van een accountantsverklaring een verplichte ‘opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling' (OKB). In eerste instantie verplicht voor alle controleopdrachten, vóór afgifte van de verklaring, later meer risicogericht en steekproefsgewijs.

In combinatie met de systematiek die in de autobranche wordt gehanteerd voor de APK keuringen kom ik toch de onderstaande, ruw uitgewerkte gedachten.

Het uitgangspunt:
Bij elke controle van financiële verantwoordingen (of elke assurance opdracht?) dient voor afgifte van de verklaring een OKB plaats te vinden.

Daarbij zou echter onderscheid kunnen worden gemaakt tussen:

• het oob-segment (organisaties van openbaar belang). Vanwege het grote maatschappelijk belang daar alle opdrachten reviewen door AFM of een nieuw daartoe in te stellen Instituut;
• wettelijke controles van niet-oob's. Iets minder maatschappelijk belang. Daar alle of op zijn minst een substantieel percentage opdrachten reviewen door Raad van Toezicht of een nieuw daartoe in te stellen Instituut;
• vrijwillige controles. Beperkt maatschappelijk belang. Steekproefsgewijs opdrachten reviewen door Raad van Toezicht, conform de systematiek bij APK keuringen: na ‘afmelden' volgt per omgaande de mededeling of het dossier zal worden gereviewed.

Eventueel kan bovenstaande 'knip' ook in twee segmenten plaatsvinden, namelijk tussen enerzijds de controle van oob's en anderzijds de (overige) wettelijke en vrijwillige controles. In de APK-achtige ‘afmeldsystematiek' kan dan vervolgens het onderscheid wettelijk/vrijwillig worden meegenomen in de selectie van de daadwerkelijk te reviewen dossiers (in hoeveelheid en/of diepgang).

Ook zou kunnen worden overwogen de vrijwillige controles uit te sluiten van deze maatregel (beperkter maatschappelijk belang).

Ten aanzien van het oob-segment acht ik het maatschappelijk belang dermate groot dat elke opdracht zou moeten worden gezien. Natuurlijk zal dit in de praktijk niet eenvoudig zijn en planningstechnisch lastig, dit nog los van capaciteitsproblemen bij de AFM. Het belangrijkste lijkt mij echter dat we als beroepsgroep het vertrouwen van het maatschappelijk verkeer terugwinnen. En de AFM blijkt ook nu overigens in staat om in relatief korte tijd een oordeel over een opdracht te vellen.
Door de druk van deze methodiek zijn accountantsorganisaties gedwongen de noodzakelijk geachte kwaliteit te leveren. Ze kunnen zich naar de toezichthouder, maar nog minder naar de opdrachtgevers, simpelweg geen negatief oordeel veroorloven. Voor recidivisten dient uiteraard een sanctiebeleid te worden ontwikkeld (vergunning/accountantskamer?).

Bij de wettelijke en de vrijwillige controles zal integrale review van alle dossiers, alleen al gezien de omvangrijke volumes, niet mogelijk zijn. De onzekerheid in het 'APK-model' of er wel of niet een review zal plaatsvinden dwingt de kantoren echter om sowieso een goed dossier aan te leggen. Ook hier zal voor recidivisten een sanctiebeleid moeten worden ontwikkeld.

Een en ander zal voor de opdrachtgevers, zeker in het oob-segment, naar verwachting wel kostenverhogend werken. Het zal zeer de vraag zijn of de kosten van zo'n systeem volledig kunnen worden 'doorbelast'. Maar dat is dan de prijs die moet worden betaald voor continuering van het huidig ‘verdienmodel'.

Ter voorkoming van misverstanden, deze bijdrage is op persoonlijke titel en (vooralsnog) geen bestuursstandpunt van de NBA.