Opinie 19 april 2014

Waaraan ging Arthur Andersen ten onder?

Kent u ze nog? Arthur Andersen heeft nog steeds een website, waarop u van harte welkom wordt geheten. Maar heel veel meer is het van het trotse kantoor niet over.

Natuurlijk, het net op tijd afgesplitste consultancydeel bestaat nog als Accenture, maar de accountantstak is niet meer.

Ooit waren ze de grootste, volgens velen ook de arrogantste overigens. Het kantoor waarover met respect werd gesproken door de rest. Zelfs bij tekorten op de arbeidsmarkt was werken bij Arthur Andersen een privilege voor de allerbesten. En de naamgever van het kantoor was iemand om trots op te zijn. Andersen geloofde heilig in opleiding, ook onder werktijd. Hij hechte grote waarde aan de integriteit van de accountant. Om Wikipedia te citeren: For many years, Andersen's motto was "Think straight, talk straight".

Voor de meeste mensen zal de herinnering wel zijn dat Andersen ten onder ging door Enron, meer specifiek door het vernietigen van de Enron-dossiers. Strikt genomen is dat waar en onwaar. Het vernietigen van dossiers leverde een veroordeling op, en maakte daarmee optreden als openbaar accountant voor Amerikaanse beursfondsen onmogelijk. Andersen leverde zijn licenties in, voor de SEC ze kon intrekken. In zoverre is het dus waar.

Maar in de periode dat  ‘Enron' speelde, kwam de naam van Andersen in meer zaken in beeld. Ineens ontstond het beeld van een accountant die wel mooie verhalen had over integriteit, maar ze niet waar maakte. En met name verschillende overheden wilden ineens niet meer met Andersen werken. De naam was verdacht geworden. 

Toen Andersen in hoger beroep werd vrijgesproken inzake de vernietiging van dossiers, was er geen enkel formeel bezwaar tegen het voortzetten van de accountantspraktijk. Maar van de ooit 85.000 medewerkers was vrijwel niemand over. De praktijk was in andere handen over gegaan, en de naam was besmet.

Op dit moment bestaat het bedrijf nog, maar met slechts 200 medewerkers die bezig zijn met de afwikkeling van rechtszaken en zonder een zichtbare poging de accountancy te doen herleven. Van een prachtig kantoor, met een zeer waardevolle geschiedenis, is niets meer over. Niet door claims, niet door veroordelingen, maar doordat de naam die vertrouwen gaf, alleen nog maar weerzin oproept.

Stel dat een Nederlands kantoor deze cyclus zou doorlopen. Van een accountant die rond 1917 een kantoor begint dat integriteit en kwaliteit hoog in het vaandel heeft staan, via een enorme wereldwijde organisatie die naar arrogant begint te neigen, tot een naam die dag in, dag uit, in de krant staat met een bepaald niet zo integere associatie.

Het wereldwijde netwerk zou er echt niet door omvallen. Zelfs al staat de naam van die Nederlandse accountant nog vooraan in de afkorting van het internationale netwerk, geen van de big four valt door wat in Nederland gebeurt.

Maar wat als Nederlandse overheden en Nederlandse beursfondsen de naam van dat kantoor niet langer als een meerwaarde zien, maar als een schande? Wat Andersen op wereldschaal overkwam, kan op nationaal niveau ook gebeuren met PwC, EY, Deloitte of, jawel, KPMG.

Het is voor de vele, vele trotse KPMG-ers te hopen dat Jan Hommen meer bevoegdheden krijgt dan alleen het adviseren van het bestuur. Niet omdat dat bestuur niet deugt, of KPMG niet deugt. Ik weet dat niet, en zo belangrijk is het ook niet.

De casus Andersen toont aan dat gelijk hebben voor een accountant niet meer van belang is als de reputatie te grabbel ligt. Gelijk krijgen is dan het enige dat nog telt. De heer Hommen heeft bij ING laten zien hoe dat werkt. Laten we hopen dat hij met accountants net zo goed uit de voeten kan als met bankiers.