Opinie 30 april 2014

Vingertje volstaat niet

Naar aanleiding van de problemen waarin KPMG andermaal terecht is gekomen, merken collega-accountants op dat KPMG nu echt in actie moet komen om in control te komen.

Het is de Pavlov-reactie van accountants op kwesties binnen de beroepsgroep: het moet nu écht anders. 

Veel meer dan het opheffen van het vingertje jegens de boosdoeners gebeurt er echter niet. Ook bekende critici als Marcel Pheijffer zien vooral de cultuur binnen accountantsorganisaties als bron van alle kwaad. Hij spreekt in dit verband onder meer over Bokito's die meer autoverkopers dan poortwachters zijn. 

Deze benadering reduceert de problemen binnen de accountancy tot een aantal rotte appels die het voor de goedwillende vakgenoten bederven. Hiermee worden oorzaak en gevolg echter door elkaar gehaald. 

Het werkelijke probleem is gelegen in het feit dat accountantscontrole een commerciële activiteit is, waarbij de opdrachtgever niet altijd belang heeft bij een kwalitatief hoogstaande uitvoering van de werkzaamheden. Daardoor kunnen commerciële belangen voor de accountant een prikkel vormen om concessies te doen aan de kwaliteit. Winstgevendheid en eigenbelang prevaleren dan boven de verantwoordelijkheid die hij uit hoofde van zijn functie jegens de gebruikers van de jaarrekening heeft. De cultuur binnen accountantsorganisaties, waarbij de focus te sterk op de winst ligt, is geen oorzaak van het probleem maar juist een gevolg daarvan. 

Het opgeheven vingertje zal dan ook niet volstaan. De gebruikers van de jaarrekening zouden een vertegenwoordiger moeten krijgen die de accountant aanstelt en betaalt. Dat hoeft niet per se de overheid te zijn. Ook andere oplossingen zijn denkbaar. Jules Muis noemt een nationale poule, op te zetten door controleplichtige ondernemingen, hoogleraar  Joshua Ronen heeft de verzekeraar voor die positie voorgesteld. Alleen structurele maatregelen die de werkelijke oorzaken van de problemen wegnemen zullen accountants helpen hun ‘license to operate' terug te verdienen.

Deze bijdrage is tevens gepubliceerd als opinie in het FD van 30 april 2014.