Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home > Opinie > 2014 > 4 > Vingertje volstaat niet
Opinie

Vingertje volstaat niet

Leestijd van ongeveer 1 minuut 11 reacties

Naar aanleiding van de problemen waarin KPMG andermaal terecht is gekomen, merken collega-accountants op dat KPMG nu echt in actie moet komen om in control te komen.

Het is de Pavlov-reactie van accountants op kwesties binnen de beroepsgroep: het moet nu écht anders.

Veel meer dan het opheffen van het vingertje jegens de boosdoeners gebeurt er echter niet. Ook bekende critici als Marcel Pheijffer zien vooral de cultuur binnen accountantsorganisaties als bron van alle kwaad. Hij spreekt in dit verband onder meer over Bokito's die meer autoverkopers dan poortwachters zijn. 

Deze benadering reduceert de problemen binnen de accountancy tot een aantal rotte appels die het voor de goedwillende vakgenoten bederven. Hiermee worden oorzaak en gevolg echter door elkaar gehaald.

Het werkelijke probleem is gelegen in het feit dat accountantscontrole een commerciële activiteit is, waarbij de opdrachtgever niet altijd belang heeft bij een kwalitatief hoogstaande uitvoering van de werkzaamheden. Daardoor kunnen commerciële belangen voor de accountant een prikkel vormen om concessies te doen aan de kwaliteit. Winstgevendheid en eigenbelang prevaleren dan boven de verantwoordelijkheid die hij uit hoofde van zijn functie jegens de gebruikers van de jaarrekening heeft. De cultuur binnen accountantsorganisaties, waarbij de focus te sterk op de winst ligt, is geen oorzaak van het probleem maar juist een gevolg daarvan.

Het opgeheven vingertje zal dan ook niet volstaan. De gebruikers van de jaarrekening zouden een vertegenwoordiger moeten krijgen die de accountant aanstelt en betaalt. Dat hoeft niet per se de overheid te zijn. Ook andere oplossingen zijn denkbaar. Jules Muis noemt een nationale poule, op te zetten door controleplichtige ondernemingen, hoogleraar Joshua Ronen heeft de verzekeraar voor die positie voorgesteld. Alleen structurele maatregelen die de werkelijke oorzaken van de problemen wegnemen zullen accountants helpen hun ‘license to operate' terug te verdienen.

Deze bijdrage is tevens gepubliceerd als opinie in het FD van 30 april 2014.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Rik Blijham, registeraccountant en registervaluator, is zelfstandig gevestigd onder de naam Blijham Overname & Advies.

Gerelateerd

11 reacties

Rik Blijham

AT: Jules Ik had het inderdaad over één soort vingertje en wel het vingertje dat ik regelmatig opgeheven zie worden jegens vermeende rotte appels binnen de beroepsgroep. Het is mij iets te makkelijk om te denken dat we er met het elimineren van die rotte appels wel zijn. Een dergelijke gedachte stimuleert enkel de door jou bedoelde stonewalling. De gelegenheid maakt de dief. Het lijkt me daarom zinniger naar de gelegenheid te kijken. Vingerwijzingen op dat gebied zijn ook bij mij meer dan welkom.

jules muis

AT: Rik Blijham, "Het opgeheven vingertje zal niet volstaan" hoor ik je zeggen. Dat hangt er sterk vanaf welk vingertje wordt opgeheven. Gelukkig geven critici blijk nog smaakvol te kunnen tellen, vaak met juiste vingertje naar alternatieve remedies verwijzend. Waarbij de vraag of we over oorzaak of gevolg praten een belangrijke is, maar ook vaak typische kip of ei vraagstukken zijn, die ons eindeloos in circels kan doen draaien. Bovendien staat daar tegenover dat een beroepsorganisatie die ieder politiek hervormingsvoorstel met tandjes structureel met een 'thumbs down' beantwoordt, zonder fundamentele analyse, ook niet veel verder komt dan de plaats vanwaar gewezen wordt. Is 'stonewalling' op essentialia nu oorzaak of gevolg van de situatie waarin we ons bevinden? Laten we hopen dat Mei 2014 verse kiemen zal laten zien voor een meer overtuigende reinvention poging, er staat nogal wat op de politieke en de beroeps agenda.

Rik Blijham

AT: Jan, AT: Hans, Dank voor jullie uitgebreide, informatieve reacties. Ter voorkoming van misverstanden: ik bepleit geen overheidsaccountants. In verdergaande regelgeving zoals deze week door Henk Nijboer bepleit zie ik evenmin iets. Als de 15 jaar sinds Enron wat mij betreft iets hebben geleerd is het wel dat regelgeving de oplossing niet is en enkel nog meer regelgeving oproept. Mijn punt is niet zozeer dat accountantscontrole een commerciële activiteit is maar dat de commerciële dienst bedoeld is voor een ander dan degene die de accountant aanstelt en betaalt. Deze fundamentele weeffout wordt vaak als onvermijdelijk gezien maar dat is niet het geval. Ik ben een warm pleitbezorger van de financial statements insurance zoals voorgesteld door Joshua Ronen waarbij de functie van de accountant wél in overeenstemming is met de belangen van zijn cliënt. Uiteraard snap ik dat dit niet van vandaag of morgen is ingevoerd: zoals Jan-Willem Wits in zijn bijdrage “Mosterd na de maaltijd” terecht opmerkt kan Nederland niet in een wonderlijke uitzonderingspositie gaan zitten. Met Jan zie ik wel een zekere urgentie om Den Haag (en Brussel) vóór te zijn wanneer men daar tot de conclusie komt dat accountants hun problemen niet opgelost krijgen. Dat zou m.i. ook heel goed kunnen met een uitgewerkt plan voor een financial statements insurance. Als de politiek dan de wettelijke controleplicht afschaft kan de markt bepalen of ze een accountantsverklaring, een financial statements insurance of nog een ander alternatief prefereert. En ja, Hans, commercie kent overal zijn uitwassen. Maar van de cartridgemarkt kun je in ieder geval nog zeggen dat de fabrikant die de cartridge leeg laat melden als deze echt leeg is uiteindelijk toch een concurrentievoordeel zou moeten hebben.

vanus

Jan, Bouwens, Het is 'slechts' het tegenovergesteld, maar als gesteld wordt dat een accountant gaat handelen in het belang van de opdrachtgever (m/v ), wat waren dan de belangen van de opdrachtgever van Enron, Lehman Brothers, De Hoop Bankiers, DSB Bank volgens de accountant? Het feit dat ABN AMRO en ING overeind is gehouden door de Nederlandse overheid, lees : belastingbetaler, stemt wellicht tot dieper nadenken, daar waar voordenken en handelen heeft gefaald en/of de frequentie van uitstellen. Wellicht is Turn Around Management een aanrader voor de PE-club. De perikelen bij Rabobank laat ik voor het gemak maar voor wat ze op dit moment zijn, volgens de openbaring in de media.

Jan Bouwens

liever geen overheid Het zou aan te bevelen zijn als NBA namens de kantoren een plan van aanpak voorzien van een implemtatieschema zou mogen presenteren voor Den Haag het beroep decommercialiseert en daarmee volledig overbodig maakt. Als dat ene brug te ver is zouden de kantoren kunnen laten zien dat het hun ernst is. Ik kan me nog als de dag van gisteren herinneren dat de UvT in de jaren tachtig door twee accountants werd gecontroleerd; een voorganger van PWC en de Rijksaccountant. Ik was destijds begrotingsmedewerker (verificateur) en er werden me indringende vragen gesteld door PWC over hoe de begroting tot stand kwam, hoe ik aan bepaalde bedragen kwam an waarom ik risico's nam bij de uitvoering van de begroting. Zij zorgden er tevens voor dat de jaarrekening in maart verscheen. De Rijksaccountants vroegen me niets omdat men zich baseerde op de feiten die op papier waren vastgelegd. Zij publiceerden hun werk 2 tot 3 jaar nadat het boekjaar was afgesloten. Niemand keek ooit in hun verslagen. Als de overheid de inkomen en controle van de accountant gaat bepalen, kunnen we weinig goeds verwachten. Ook hier geldt: het is goed bedoeld maar volkomen inadequaat. Of we in die richting zullen gaan? Het woord is aan de (nu nog) commerciele accountants!

Hans Dijkstra

Helemaal eens met Jan. Deze reactie had mi. ook geplaatst kunnen worden onder het stukje van onze voorzitter over perverse prikkels, commerciële prikkels en subtiele prikkels. Die bijdrage is uiteindelijk niet veel meer dan het refrein van de (ongetwijfeld oprechte) goede bedoelingen. Een commercieel accountantsbedrijf (nog steeds de afspraak die we als maatschappij hebben gemaakt) kan natuurlijk niet zonder commerciële prikkels. En wat is 'pervers' dan in dit verband? Dat accountants een afweging moeten maken tussen de relatie met een mensen bij de klant enerzijdss en vaktechniek vaktechniek? Ik weet niet of er mensen zijn die dat volledig kunnen scheiden, maar ik kan het niet. Natuurlijk doe ik mijn best, en zeker ook ieder kantoor bouwt bewapening in om te bewaken dat dilemma's stevig worden besproken en je niet alleen staat in lastige kwesties met je klant. Maar of het afdoende is? Een schrale troost is wellicht dat we niet alleen zijn als beroep. Kijk het programma 'EZ' van gisteren maar eens terug (VARA). Over de vraag waarom producten tegenwoordig minder lang meegaan dan vroeger. Even doordenken en al die mensen die bij die ondernemingen werken worstelen met dezelfde vragen als accountants: Welke medewerker van een printerfabrikant besluit om een cardridge 'leeg' te laten melden als er nog 25% inkt in zit? Het verschil tussen 0% en nog 25% inhoud lijkt toch behoorlijk materieel? Misschien zou het een idee zijn (voor de NBA) om juist de kwaliteit van de bewapening eens te gaan toetsen in andere sectoren, en dan sectoren die bewezen hebben daarin goed te zijn of tenminste een sterke verbetering hebben gerealiseerd? Terwijl ondertussen iedereen in ons beroep hopelijk probeert te signaleren waar het fout dreigt te gaan in de eigen dagelijkse praktijk! Uiteindelijk begint daar de echte oplossing.

Jan Bouwens

AT: Rik Het antwoord op je vraag zou liggen bij wat in de literatuur bekend staat als ‘procrastination’, uitstelgedrag in gewoon Nederlands. Zie het werk van onder meer de economen Rabin en Nobelprijswinnaar Akerlof. Mensen vertrouwen erop dat zich morgen een betere oplossing voor een probleem aandient dan vandaag voor handen is. Als we vandaag geen goede rente kunnen krijgen stellen, leggen we ons geld liever niet voor langere tijd vast en wachten we tot zich morgen een betere rente manifesteert. De literatuur is verzadigd met voorbeelden van zulk gedrag, de student die wacht met studeren is eveneens een voorbeeld. Maar de literatuur laat eveneens zien dat mensen zichzelf met hun uitstelgedrag gemiddeld gezien in de vingers snijden. Hoe dan ook, accountants zijn ook mensen en stellen daarom de beslissing tot een oplossing eveneens uit. Of daar een financiële prikkel voor nodig is, is onduidelijk. De literatuur is verre van eenduidig over de validiteit van deze verklaring. Er is werk dat de schuld aan die kant legt zoals Bebchuck en Fried in pay without performance. Er is echter ook werk van Larcker en anderen dat het tegenoverstelde laat zien, namelijk dat bedrijven zich afdoende wapenen tegen mogelijke perverse prikkels (zie Chris S. Armstrong, Alan D. Jagolinzer, and David F. Larcker. Chief Executive Officer Equity Incentives and Accounting Irregularities. 2010. Journal of Accounting Research). Prikkels kunnen uit diverse richtingen komen. Zo laat onder meer Max Bazerman zien dat zo gauw een accountant te horen krijgt, voor wie hij werkt, hij gaat handelen in het belang van die man of vrouw, los van financiële prikkels. Het uitstelgedrag dat ik hierboven beschrijf kan even goed zijn ingegeven door professionele overwegingen: “waarom iets vandaag slecht oplossen, als het morgen beter kan?” In dat kader vind ik ons begrip ‘professional judgement’ een levensgevaarlijk concept dat nauw verwant is aan het begrip marktconform. Als we niet meer na willen denken over een alternatieve oplossing geven we een professional judgement (en als een RvC niet na wil denken over waarom het salaris van de CEO zo hoog is, geeft men aan dat dit marktconform is). Mijn stuk in het FD gaat precies in op de bewapening die Armstrong en andere laten zien. Ik vraag me sterk af, of de bewapening van de kantoren wel bestand is tegen de prikkels die er zijn. Of dit financiële, bindingsprikkels (cfo en accountant) of professionele prikkels zijn, doet minder ter zake, waar het om gaat is vast te stellen of of de bewapening in orde is. Het is opvallend dat we deze discussie hebben omdat accountants geacht worden het ebdrijf op deze aspecten te beoordelen (prikkels en wapening), maar kennelijk laten de kantoren deze relatie onvoldoende belicht in hun eigen organisaties.

Rik Blijham

Lowballing is juist een perfecte illustratie van mijn punt. Een afnemer zal alleen meer willen betalen als hij hiervoor hogere kwaliteit krijgt. Bij accountantscontrole hebben gebruikers van de jaarrekening belang bij een hogere kwaliteit, niet de afnemer. Logisch dat de afnemer dan liever minder dan meer betaalt. Bij het zeer lezenswaardige artikel van Jan Bouwens rijst bij mij wel direct de vraag: waarom zou de accountant het probleem voor zich uit willen schuiven? Daar moet dan toch een prikkel voor zijn? Zou die prikkel niet heel goed bezorgdheid om klandizie kunnen zijn?

Jan Wietsma

AT:leen Het betoog van Jan Bouwens heb ik met instemming gelezen. Tegelijkertijd constateer ik in de praktijk dat hetgeen Jan daar beschrijft door veel accountants en accountantsorganisaties niet wordt gepraktiseerd. Ik ben dan wel benieuwd hoe we dat voor elkaar gaan krijgen.

Ronald Bobbe

Helemaal eens Leen !!! Mijn standpunt in deze is bekend, en cf jouw betoog. Ik roep dat zelf ook al diverse jaren. Als ik in de RvC van een OOB zou zitten (en gezien mijn achtergrond dus ook in de Audit Comm), dan zou ik bij een tender de laagste aanbieder per definitie eruit gooien....!!! En dit ook luidkeels communiceren, met naam en toenaam. Als elke Audit Comm dit gaat doen, dan is het met 'low balling' snel afgelopen!! Groet, Ronald

Leen Paape

Lees de bijdrage van Jan Bouwens in het FD van vandaag, vrijdag 2 mei. Commercie en financiele prikkels zijn niet per se het probleem. Verder mis ik in deze discussies veelal de verkeerde druk die wordt uitgeoefend door organisaties die gecontroleerd worden; liever minder betalen dan meer. Dat helpt ook niet. Ja , natuurlijk de accountant moet zelf zijn rug recht houden maar commissarissen, toezichthouders en klanten van accountants hebben ook boter op hun hoofd. Dus liever meer uren beschikbaar voor een goede controle en ja, een partner hoeft geen miljoen te verdienen dus de tarieven kunnen naar beneden. Of dat de stijging in het aantal uren goed maakt kan ik nog niet overzien.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum