Opinie 19 april 2014

Beëindig integratie met andere beroepsgroepen

De AFM mist de essentie met zijn suggesties over sturing van accountants. Er is een model nodig waarin accountants worden gestimuleerd hun beroep op een kwalitatief hoog niveau uit te oefenen.

Marcel Karman

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) pleit voor aanpassing van het partnermodel en vindt dat de sturing van de accountant anders moet (FD 7 april). Hoewel de AFM niet ontzegd kan worden dat zij al jarenlang in het accountantsberoep rondloopt en het analyseert, is het nog steeds niet gelukt vat te krijgen op het beroep. 

Wat de toezichthouder intussen wel duidelijk maakt, is dat hij vindt dat een accountantsorganisatie gemanaged moet worden en dat management los moet staan van de accountant die het beroep van accountant uitoefent. De uitspraken doen vermoeden dat de AFM een Angelsaksische besturing van accountantsorganisaties voorstaat: het beroep moet gemanaged worden, desnoods door managers die geen beroepsbeoefenaren zijn. 

Het eerste onderzoek dat de AFM publiceerde over de accountantsorganisaties na invoering van de Wet toezicht accountantsorganisaties dateert van 1 september 2010. Daarin kondigt de AFM follow-upmaatregelen aan en een onderzoek gericht op de financiële prikkels voor de kwaliteit van de accountantscontrole binnen de accountantsorganisaties. 

De rapportage over dit themaonderzoek vindt plaats op 6 oktober 2011: ‘Prikkels voor kwaliteit accountantscontrole. Een verkenning'. Hierin wordt ingegaan op de beloning van de partners en de waardering van de commerciële prestaties ten opzichte van de waardering van de kwaliteit van de uitgevoerde werkzaamheden. Ten aanzien van de commerciële prestaties constateert de AFM dat het merendeel van de partners meedeelt in de winsten die worden behaald op de overige verleende diensten. 

De autoriteit rapporteert verder dat zij niet heeft kunnen vaststellen hoe zwaar de commerciële criteria ten opzichte van de kwaliteitsaspecten worden gewogen. 

Over de vermenging van beroepspraktijken met die van het accountantsberoep is de afgelopen jaren zowel in de Tweede Kamer als in Brussel uitvoerig gesproken. 

AFM heeft op dat onderdeel echter geen nader onderzoek gedaan. Het mag duidelijk zijn dat de vermenging van het accountantsberoep met andere beroepsgroepen een risicofactor voor de kwaliteit van het beroep is. De winstgedrevenheid en het meedelen van de winsten van partners van accountants organisaties in andere beroepsgroepen zet de onafhankelijkheid onder druk. 

Het beroep van accountant vindt zijn legitimering in de wet. Het gaat dus om een maatschappelijk belang. Dat houdt in dat het beroep niet vermengd hoort te worden met beroepen waar dat maatschappelijk belang juist niet het uitgangspunt is. Bij fiscale advisering, organisatieadvies en juridische advisering staan juist de belangen van de opdrachtgever centraal en niet het maatschappelijk belang. Die belangen staan soms haaks op elkaar. 

Het is aan te bevelen dat de AFM het standpunt en de argumenten van Jules Muis ter harte neemt. In het FD van 7 april maakt hij duidelijk dat een top-down besturingsmodel met een ‘extreem winststreven' niet de oplossing is. 

Het lijkt me dat een model moet worden voorgesteld waarin de kwaliteit van de beroepsuitoefening centraal staat en waarin accountants worden gestimuleerd hun beroep op een kwalitatief hoog niveau uit te oefenen. 

Een beloningsniveau voor accountants dat wordt gemaximeerd op een maatschappelijk aanvaard niveau, zoals dat van de Wet normering topinkomens, haalt oneigenlijke financiële prikkels weg. 

De kwaliteit van het accountantsberoep zal toenemen als er een einde komt aan de huidige integratie van het accountantsberoep met beroepsgroepen die de onafhankelijkheid niet als kernwaarde hebben en als de beloning van de accountant wordt gebaseerd op een maatschappelijk uitgangspunt. 

De organisatievorm zal ondergeschikt moeten zijn aan de goede beroepsuitoefening. Een coöperatie van accountants is misschien zo'n gek idee nog niet.

Marcel Karman is vennoot bij Dubois & Co. Registeraccountants te Amsterdam. Deze bijdrage is ook verschenen in het Financieele Dagblad van 18 april 2014.