Passie voor het vak
Accountants doen ertoe, ze spelen een belangrijke functie in de maatschappij. En daarom doet het pijn dat er signalen zijn over jaarrekeningcontroles die niet aan de maat zijn.
Ik heb de afgelopen maanden veel accountants, accountancystudenten en andere betrokkenen gesproken in het kader van de nieuwe gedrags- en beroepsregels voor accountants (VGBA en ViO). Wat mij daarbij opviel, is dat de ethische kaders weliswaar als een krachtig fundament worden ervaren voor het gedrag van accountants, maar dat het een brug te ver is te denken dat hiermee de kwaliteitsvraag is beantwoord.
Hoe los je deze kwaliteitsvraag op? Verwacht van mij geen pasklaar antwoord, dat zou te gemakkelijk zijn. Een ervaren accountant vroeg ik wat zijn drijfveer was toen hij destijds accountant werd. Met passie sprak hij over hoe mooi ons vak is en hoe je the story of the audit volgt van het onderkennen en mitigeren van risico's op materiële fouten tot aan het oordeel in de controleverklaring. Er ontstond een levendig gesprek over hoe die passie zich verhield tot het werkprogramma in zijn laatst uitgevoerde audit. Hij gaf aan - nadat hij een dossierview had gehad - dat hij in een aantal gevallen met hagel had geschoten in plaats van met scherp.
Hij herkende dat het helpt om te werken in een omgeving die kwaliteit nastreeft, maar dat het telkens echt bij jezelf begint. Meer partner- en manager-betrokkenheid, meer aandacht voor de invloed van IT op de bedrijfsprocessen en modernisering van de controleaanpak waren voor hem de ingrediënten voor het uitvoeren van een betere controle. En last but not least: tijd vrijmaken om met scherp te schieten door op bepaalde aspecten meer te doen en niets-toevoegende werkzaamheden te schrappen.
Dit schieten met hagel zag ik ook terug bij enkele studenten die in hun cases Financial Auditing leegliepen met allerlei controleprocedures waar de samenhang soms ver te zoeken was. Veel werkzaamheden uitvoeren dus - de verplichte elementen uit elke COS - maar niet met de finesse zodat met die werkzaamheden de risico's op materiële fouten in de jaarrekening echt zijn ondervangen. Ze dachten nog te veel in de trant van 'lijncontroles en proceduretesten op de transactiestromen tijdens de interimcontrole' en 'tijdens de jaarrekeningcontrole gegevensgericht de balans controleren'. Alsof het twee werelden waren. En dat terwijl onze controlestandaarden juist de samenhangende basis geven voor een effectieve controle.
Deze studenten hield ik een spiegel voor bij hun sjabloonmatige uitwerkingen, door te vragen hoe de typologie van de onderneming en daarmee de bedrijfsprocessen in journaalposten en het IT-systeem terechtkomen. Ik zag ze daarmee groeien in het verkrijgen van inzicht in een effectieve controle. Het aardige is dat deze accountants-van-de-toekomst meteen doorpakten naar de kracht van data-analyse in de controle, die vele stappen verdergaat dan het plotten van maandresultaten of een debiteuren-top 10.
Ik moest in dit kader denken aan de door NBA aangekondigde verplichte permanente educatie voor 2014. De onderdelen over zeg wat je ziet, dossiermentoring en de kennistoets kunnen een uitstekende springplank zijn voor het terugbrengen van de passie voor het vak. Het is aan u!
Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het januari/februarinummer van Accountant.