Opinie 11 februari 2014

Kwaliteit is multidimensionaal

De accountancy heeft weer een harde klap te verwerken gehad na het laatste AFM-rapport over de kwaliteit van de accountantscontrole. De wereld is echter niet ten onder gegaan en de klap lijkt met name te worden gevoeld door de accountants zelf. In dagelijkse contacten met de klant komt het onderwerp in ieder geval nauwelijks ter sprake. En anders kunnen we ons er nog makkelijk van af maken door te zeggen dat het toch vooral de andere kantoren zijn waar het niet goed gaat.

Waarom staat de wereld eigenlijk niet op zijn kop? Waarom valt niet het hele maatschappelijke verkeer over de accountants heen om opheldering te vragen? Waarom eisen klanten niet dat de accountant zijn zaken op orde krijgt? 

Is dit dan de bevestiging dat de maatschappelijke relevantie van de accountant(scontrole) ten onder is gegaan? Laten we hopen van niet.

Een andere verklaring is dat de toetsing door de AFM slechts ziet op één aspect van de kwaliteit van de dienstverlening van accountants. Het gaat bij deze toetsing alleen om de vaktechnische kwaliteit van de controleopdracht en de vastlegging hiervan in een dossier. Een goede accountant is natuurlijk veel meer dan dat!

Kwaliteit kan worden gedefinieerd als de mate waarin iets goed of slechts is. De dimensie van waaruit je naar kwaliteit kijkt, bepaalt echter in grote mate de eisen die worden gesteld. De dienstverlening van accountants heeft veel verschillende betrokkenen, die allemaal hun eigen eisen stellen. Eisen die vaak ook tegenstrijdig kunnen zijn. 

De klant is bijvoorbeeld echt niet geïnteresseerd in een geweldig mooie vastlegging in het controledossier. Aspecten als prijs, doorlooptijd en het nakomen van afspraken zijn voor hem veel belangrijker. Een vaktechnisch goed dossier kost natuurlijk extra tijd en dus geld, twee gevolgen die niet op het verlanglijstje zullen staan van de gemiddelde klant. 

Vaktechnische kwaliteit is ook lang niet altijd in het belang van de werkgever/partner/accountant. Nachtenlang kunnen accountants wakker liggen van budgetten die worden overschreden en urennormen die niet worden gehaald.

De roep om 'audit only'-kantoren of 'accountants in overheidsdienst' wordt steeds groter. Allemaal mogelijke oplossingen om de (vaktechnische) kwaliteit op een hoger niveau te krijgen. Een belangrijke overweging die we niet moeten vergeten, is dat veel afhangt van de persoonlijke eigenschappen en kwaliteit van het mensen in het controleteam. Controleren is een vak, een specialisme binnen het brede accountancyvakgebied. 

De grootste uitdaging zit in mijn beleving in het vastleggen van het professionele oordeel. Een eenduidige, scherpe vastlegging van wat je er nu echt van vindt die ook nog eens door een ander begrepen kan worden, is echt moeilijk. Zo moeilijk dat zelfs een checklist je hier niet bij kan helpen. 

Een eenzijdige focus op slechts één aspect van kwaliteit van dienstverlening leidt onherroepelijk tot problemen. Een AFM-rapport kan en mag er niet toe leiden dat we alleen nog maar oog hebben voor de vaktechniek. Of alleen voor de kwaliteit van controles. 

Het is aan de accountant om hierin een goede balans te vinden en de (juiste) keuzes te maken.

Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het januari/februarinummer van Accountant.