Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home > Opinie > 2014 > 2 > Fraude: tien procent van omzet als boete
Opinie

Fraude: tien procent van omzet als boete

Leestijd van ongeveer 2 minuten 18 reacties

Begin maart spreekt de Tweede Kamer over verruiming van de mogelijkheden tot bestrijding van financieel-economische criminaliteit. Zo wordt de strafmaat voor corruptie verhoogd, maar ook de mogelijkheid tot het opleggen van fors hogere boetes aan rechtspersonen.

Na de golf van boekhoudschandalen aan het begin van deze eeuw, luwde de berichtgeving over fraude enigszins. Maar de laatste jaren is het fraudevuur weer opgelaaid. Ik zal u niet weer vermoeien met het noemen van de lange lijst aan bedrijven die het aangaat.

Kennelijk is de wetgever dat alles ook niet ontgaan en wil deze daadkrachtig optreden. En wel vanuit de these dat de belangrijkste reden om financieel-economische misdrijven te plegen is gelegen in de 'combinatie van hoge winsten, een geringe pakkans en verhoudingsgewijs lage straffen'.

Enfin. Het voor mij het meest in het oog springende aspect in het wetsvoorstel (TK 33.685) is de wijziging van artikel 23 lid 7 Wetboek van Strafrecht. Daarin is opgenomen dat voor bepaalde (zware) strafbare feiten een maximale strafrechtelijke boete van de zesde categorie ofwel 780.000 euro kan worden opgelegd.

De wijziging behelst dat aan deze bepaling een volzin wordt toegevoegd, namelijk: 'Indien voor het feit een geldboete van de zesde categorie kan worden opgelegd en die boetecategorie geen passende bestraffing toelaat, kan een geldboete worden opgelegd tot ten hoogste tien procent van de jaaromzet van de rechtspersoon in het boekjaar voorafgaande aan de uitspraak of strafbeschikking'.

Tien procent van de omzet. Denk even aan bedrijven als Shell, Philips, Ahold, Ballast Nedam en KPMG die de laatste jaren zijn vervolgd voor fraude...

De minister van Justitie en Veiligheid stelt dat: 'Deze wijze van bepaling van het boeteplafond is het beste middel om in omvangrijke zaken van financieel-economische criminaliteit een effectieve, proportionele en ontmoedigende bestraffing mogelijk te maken en biedt daartoe een beter alternatief dan het (...) verhogen van de wettelijke boetemaxima'.

Ik ben het hier van harte mee eens. Net als - voor zover ik het debat kan overzien - alle Tweede Kamerfracties, van links tot rechts in het politieke spectrum.

Accountantsorganisaties kunnen een glansrol vervullen door hun cliënten in voorkomende gevallen te behoeden voor of te wijzen op frauduleus gedrag. Zij kunnen hun maatschappelijke rol waarmaken door bij een redelijk vermoeden van fraude te staan op adequate redresmaatregelen.

Accountantsorganisaties handelen verwerpelijk indien zij dat alles niet doen en gebleken fraude gedogen of afdekken. Die verdienen wat mij betreft keihard zelf een strafrechtelijke vervolging en de maximale boete.

Sterker: ik ben voor een extra toeslag of boetebonus voor accountantskantoren, gegeven de maatschappelijke taak van de accountant. Indien deze immers wordt verzaakt en daarmee het door de wetgever gestelde vertrouwen in accountants wordt geschonden, kan best van een strafverzwarende omstandigheid worden gesproken.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Marcel Pheijffer (1967) is hoogleraar Forensische Accountancy aan de universiteiten Nyenrode en Leiden.

Gerelateerd

18 reacties

Jan de Rooy

Jij vraagt je af hoe het zo heeft kunnen zijn dat de controlerend accountant een aantal zaken niet heeft geconstateerd? Of waren ze wel geconstateerd, maar niet openbaar gemaakt? Tenslotte vraag je je af wat de waarde is van de veelbesproken accountantsverklaring. Hierbij komen een aantal elementaire vragen aan de orde die de grondslag vormen voor vele van de lopende discussies in de afgelopen tijd, zeker ook in deze blog. 1. Primair moet je je denk ik afvragen of de geldende wet- en regelgeving een zodanige controle mogelijk maakt dat de controle-wensen van de stakeholders maximaal ingevuld kunnen worden. 2. Vervolgens moet je je afvragen of de accountant in redelijkheid over voldoende controlemethoden en controle-technieken kan beschikken om een dergelijke gewenste controle te structureren. Dus waar liggen de grenzen. 3. Daarnaast kun je je afvragen of de kosten versus de baten door stakeholders dan nog als redelijk worden ervaren. 4. De vraag die dan aan de orde komt is of de accountant deze controle juist heeft uitgevoerd of dat er bewuste of onbewuste hiaten of fouten zijn opgetreden. Als achteraf blijkt dat de accountant een onjuiste verklaring heeft afgegeven of fraude niet heeft gemeldt, zijn er dus situaties denkbaar dat ook hij getroffen wordt door de hogere boeteplafonds. Ook bij zijn klanten zal de neiging tot frauderen overigens afnemen. De onderhavige discussie met Okkerse is er denk ik één in de categorie 2 hierboven. Accountants hebben altijd gesteld dat wiskundige technieken zoals de methode van Altman te onnauwkeurig zijn om in te zetten bij de inherent verplichte en ook door stakeholders sterk (en meest) gewenste beoordeling van de continuïteit van een onderneming. Nu Okkerse een bewezen nauwkeuriger en meer objectieve methode aanbiedt is het de vraag of accountants nog kunnen stellen dat ze continuïteitsveronderstellingen mogelijk foutief hebben beoordeeld doordat hun controlemiddelen onvoldoende waren. Voer voor juristen denk ik.

Vanus

En toen was het verder stil?

Willem D. Okkerse MBA - CEO OK- Rating Institute

AT:vanus AT:marcel Het wordt juridisch pas echt interessant als de accountant het volgende schrijft : quote The Group’s financial statements have been prepared using the going concern basis of accounting. The use of this basis of accounting is appropriate unless management either intends to liquidate the Company or to cease operations, or has no realistic alternative but to do so. As part of our audit of the financial statements, we concur with management’s use of the going concern basis of accounting in the preparation of the Group’s financial statements. The Executive Board has not identified a material uncertainty that may cast significant doubt on the Company’s ability to continue as a going concern, and accordingly none is disclosed in the financialstatements. Based on our audit of the financial statements, we also have not identified such a material uncertainty. However, neither the Executive Board nor the auditor can guarantee the Company’s ability to continue as a going concern. unquote en de OK-Score heeft vóóraf een faillissementswaarschuwing afgegeven zoals in de 50 benoemde gevallen én de onderneming gaat inderdaad failliet.

Vanus

Marcel, De mate en/of vorm van maatregelen of sancties geloof ik wel. Dat werkt in dit land namelijk niet ( of nauwelijks ). Echter de ontwikkelingen binnen RABO Bank de afgelopen tijd en de sancties zijn het zoveelste voorbeeld van hoe het niet had moeten gaan, in den beginne. De heer Okkerse heeft een summiere opstelling geplaatst van mogelijk toekomstige leuke dossiers. Maar misschien is het tijd om terug te gaan naar de geest van dit platform, de accountancy. Hoe heeft het zo kunnen zijn dat de controlerende account een aantal zaken niet heeft geconstateerd? Of waren deze wel geconstateerd, maar niet openbaar kenbaar gemaakt? Wat is de waarde van de veelbesproken accountantsverklaring? Hebben de hooggeplaatse functionarissen binnen RABO Bank een onrechtmatige daad verricht? Arnout, Een beloning naar de klokkenluider is wellicht niet zo'n gek idee. Wie gaat er aan de haal als gevolg van het faillissemnt van DSB Bank? Maar als de klokkenluider het faillissement heeft ingeluid, de beloning krijgt, is de beloning wellicht een beetje zuur. Hier zijn vele slachtoffers te betreuren. Harde sancties lijken mij hier wel op zijn plaats. Maar naar wie, en wie legt ze op? Ik zal verder niet vragen naar de controlerende taak en verantwoordelijkheid van DNB en/of AFM in dit soort dossiers. Den Haag kunnen we denk ik beter vergeten. Was de heer W. Bos niet begonnen bij 1 van de big4, na zijn stap uit de politeik?

Willem D. Okkerse MBA - CEO OK- Rating Institute

Marcel, Of de accountant ZELF die een claimpje krijgt of onderhands eea regelt. Zoals de 130 miljoen claim inzake het DAF Faillissement, de 43 miljoen schikking van Landis door E&Y en datgene wat nog in de pijplijn zit zoals LCI, Innoconcept, Imtech, enz.

Marcel Pheijffer

Ik begrijp je redenatie Rob. Echter, indien er een goede marktwerking bestaat en er voldoende concurrentie is en er dus conform de marktprincipes prijzen tot stand komen kan een malafide bedrijf de prijzen ten opzichte van een bonafide bedrijf niet zonder meer verhogen. Maar eens: ik voer een aantal aannames in die niet altijd op gaan en dus (deels) betwistbaar zijn. Overigens zie je: 1. Dat bijvoorbeeld de VEB de schade probeert te verhalen opdat de aandeelhouders de boetes niet dragen. 2. Dat bestuurders en commissarissen persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld. Zie bijvoorbeeld de casus Landis waar zijn voor 25 miljoen euro hoofdelijk aansprakelijk zijn gesteld.

Rob van Meer

Marcel, Ik ben het vaak met je eens, maar nu toch enige nuance. Je stelt dat bij beursgenoteerde bedrijven de aandeelhouders de lasten dragen van genoemde zwaardere boete. Dit zie ik toch anders. Na het moeten betalen van deze boete worden de aandeelhouders inderdaad op dat moment geraakt door een lager rendement. Vanuit dezelfde aandeelhouders zal evenwel druk worden uitgeoefend op de leiding van de onderneming om het rendement weer te herstellen, liefst op korte termijn. De ondernemingsleiding zal dus op zoek moeten naar manieren om de boete weer terug te verdienen. Ik kan me zomaar voorstellen dat dit uiteindelijk toch invloed heeft op de prijs die consumenten uiteindelijk betalen.

Marcel Pheijffer

Voor de liefhebber. Afkomstig van de site 'De Rechtspraak'. Heeft zwaarder straffen zin? Of zwaarder straffen zin heeft, is afhankelijk van welk strafdoel wordt nagestreefd. Een van de strafdoelen is generale preventie. Om de effectiviteit van een straf te onderzoeken, moeten dadergroepen worden onderscheiden. Er zijn daders die misdrijven plegen uit rationele motieven, anderen handelen vanuit een gevoel dat sterker is dan henzelf, weer anderen hebben een gebrek aan cognitieve capaciteiten. Die eerste (waarschijnlijk bescheiden) groep maakt doorgaans een afweging: zal het misdrijf me iets opleveren of ondervind ik er vooral de nadelen van? Zij nemen bewust de pakkans, de kans op straf als de hoogte van de straf mee in hun afweging. Deze factoren kunnen reden zijn om van het voorgenomen delict af te zien, of om een ander delict met een lagere kans op straf voor te bereiden. Zo bezien kan een hoge straf afschrikwekkend werken. Maar zonder een hoge pakkans heeft zwaarder straffen echter vrijwel geen zin. Het weerhoudt de 'rationele' crimineel er niet van een delict te plegen. Voor de tweede (waarschijnlijk veel grotere) groep speelt afschrikking door straf minder een rol en dat geldt ook voor de indruk die men van de pakkans heeft. Het gaat bij deze groep om mensen met een lage zelfcontrole en een hoge graad van impulsiviteit, die hun daad soms verrichten onder invloed van alcohol of drugs. Daardoor zijn zij niet goed in staat de consequenties van daden in te schatten, en dus ook niet de pakkans en de straf. Plegers van de ernstige gewelds- en zedendelicten zijn vooral in deze groep te vinden, maar ook zwakbegaafden of gestoorden. Die laten zich moeilijk sturen door een hoge strafbedreiging. Ook een klassieke crime passionnele wordt niet voorkomen door er een hoge straf op te zetten. Voor de speciale preventie lijkt het effect van een eenmaal opgelegde gevangenisstraf op de criminaliteit nogal negatief. In de volksmond heet het dat de bajes de 'beste leerschool is voor criminaliteit'. Je keert er doorgaans niet als 'beter mens' uit terug. Deze volkswijsheid blijkt in de praktijk te kloppen: 50 procent van de ex-gedetineerden pleegt binnen twee jaar opnieuw een delict. Van afschrikking noch resocialisatie lijkt sprake. Een gevangenisstraf heeft aan de andere kant natuurlijk wel een effect op de criminaliteit: zolang iemand in de gevangenis zit, kan hij geen strafbare feiten begaan. Dit effect is vooral geconstateerd bij (vaak verslaafde) veelplegers van doorgaans vermogensdelicten. Taakstraffen lijken effectiever te zijn dan gevangenisstraffen: de recidive onder taakgestraften is de helft van die van hen die een gevangenisstraf kregen.

Marcel Pheijffer

AT: rene Dank voor het prikkelen. Niet lang geleden - 20 januari - schreef ik al een blog over kritiek en populisme. Nu duikt dat laatste woord weer op in jouw reactie. Met een verbinding naar Geert Wilders. Jammer. Enfin. Mijn vraag over lichte/zware straffen betreft een reactie op de inbreng van Vanus. Ik las daarin iets - mijn interpretatie - 'wanhopigs', namelijk: het maakt niet uit wat je doet, bij hard straffen wordt de rekening toch elders neergelegd. Mijn vraag in zijn richting was dan ook bedoeld om aan de orde te stellen of dat dan soms een reden zou zijn om maar licht te straffen. Wat daar ook van zij: ja, ik ben voor stevige(re) sancties. Is dat wetenschappelijk onderbouwd? Nee, niet in de blog. Het is een opinie, een stellingname, een persoonlijke voorkeur. Vanuit mijn geloof dat zwaardere sancties een preventieve en ook afschrikwekkende werking hebben. Zijn er dan wetenschappelijke studies op dit vlak? Ja vele. Je kunt daarbij aan cherry picking doen. Daar ga ik me niet aan bezondigen. Maar laat we vooral niet betogen dat alles wat we zeggen - hoogleraar of niet - wetenschappelijk is te onderbouwen. En al helemaal niet dat wetten en politiek altijd geschraagd worden door wetenschappelijke studies.

Rene van Wingerden

AT:Marcel, In je laatste reactie stel je alsnog de vraag "valt een systeem met lichte maatregelen dan te prefereren volgens een systeem met harde sancties?" die je juist in het artikel al leek beantwoord te hebben. Je oproep 'de straffen moeten omhoog' vind ik een populistische stelling die ik meer van bijv. Wilders zou verwachten. Van een hoogleraar in de fraudebestrijding (/detectie) zou ik een meer wetenschappelijk onderbouwde oplossing verwachten. Dus kan je wellicht je voorkeur voor hogere straffen met relevante wetenschappelijke kennis/bevindingen onderbouwen?

Marcel Pheijffer

AT:vanus De 10 procent is de maximale boete. Die maatregel kennen we ook in het mededingingsrecht. Daar is de praktijk dat de boete niet mag leiden tot een ondergang van het bedrijf. Zo is het ook in het door mij besproken wetsvoorstel: de boete moet recht doen aan de daadkracht van de onderneming. Bij de Rabo gaat het niet om aandeelhouders. Maar bij beursgenoteerde ondernemingen zijn het de aandeelhouders - die eerst van de onrechtmatig verkregen resultaten profiteerden - die de lasten dragen. Maar wat daar ook allemaal van zij: valt een systeem met lichte maatregelen dan te prefereren volgens een systeem met harde sancties?

vanus

Wat is de omzet van RABO Bank? Als de boete van 10 % ooit in rekening gebracht zal gaan worden, hetgeen ik betwijfel, wat zijn dan de gevolgen voor de ontwikkelingen voor de toekomstige prijszetting? Het zal uiteraard linksom of rechtsom moeten worden terugverdient. Wederom zal de burger ervoor opdraaien.

Marcel Pheijffer

AT: Jan Jan, over jouw punt - steekpenningen - schreef ik twee weken geleden reeds in het FD. Een verhaal over de dominee en de koopman en de rol die de politiek zou kunnen vervullen om ons bedrijfsleven op een goede manier in het buitenland te helpen. Morgen staat er weer een stuk van mij in het FD waarin ik voortborduur op bovenstaande blog. Ik heb er geen enkele moeite mee indien bestuurders, commissarissen en accountants die kunnen en/of moeten weten dat een bedrijf bij malversaties is betrokken, maar die het niet willen weten en het dus gedogen of verzuimen in te grijpen, fors bestraft en beboet worden. Het gaat dan zeker niet alleen om steekpenningen - inderdaad een lastig chapiter - maar ook om gevallen als Van der Moolen, Vestia, Innoconcepts, Econcern, SNS, DSB et cetera. Door alleen te wijzen op steekpenningen wordt de discussie te eng gevoerd. Toch?

Jan de Rooy

AT: Marcel, Natuurlijk heb je gelijk in wat je stelt en is de maatregel ook een hele logische. Echter soms bekruipt me het gevoel dat de kern van de problematiek in bepaalde gevallen (vb. buitenlandse steekpenningen) toch nog wat dieper en principiëler ligt. Hoewel ik er niet meer van weet dan elke regelmatige krantenlezer ook, krijg ik toch de indruk dat het spanningsveld vaak ontstaat doordat Nederlandse bedrijven internationaal concurreren. Enerzijds in landen die het ‘verdrag inzake bestrijding omkoping’ hebben getekend en anderzijds ook in landen die dat niet hebben gedaan. Als je het lijstje van de eerste leest vraag ik me overigens af hoe het in sommige landen staat met de handhaving ter plekke. Nogmaals, alleen op basis van wat je zo leest! (Russische Federatie, Chili, Bulgarije). Met landen waar (nog) een andere zakenmoraal heerst of waar (de handhaving van) de wetgeving achterloopt, kan eigenlijk geen zaken meer gedaan worden. Immers bemiddelaars houden daar veelal hun hand op en vragen enorme provisies. Er wordt dan dus omgekocht, in ieder geval ergens in de keten. Als je als BV Nederland, met een klein eigen gebied, toch zaken wilt doen in dergelijke situaties, dan kom je denk ik in een complexe juridische afweging of er sprake is van een overtreding van de wet (naar welke maatstaf?) of een min of meer reguliere maar torenhoge betaling (verwervingskosten?), die natuurlijk ook netjes in de boeken moet. Het helpen verstoppen van dergelijke kosten door de accountant kan natuurlijk absoluut nooit aan de orde zijn. Maar de Tweede Kamer mag zich ook wel eens uiten hoe zij principieel in deze discussie staat lijkt me en waar precies de grenzen liggen. De accountant weet dan, net als de ondernemingsleiding, waar hij aan toe is. Dat scheelt dan hoge boetes straks. AT: Willem, Dat de voorspellingen op basis van jouw methodiek steeds tijdig en juist zijn, is inmiddels wel bekend denk ik. Het zou wel interessant zijn om te weten in hoeveel van de gevallen er op het moment dat jouw methode waarschuwde een disclaimer inzake de continuïteit door de accountant werd afgegeven en zo niet in welk van de volgende jaren dit dan wel het geval was. Volgens de Belgische professor geven accountants in gemiddeld 70% van de gevallen geen waarschuwing. Je zou je trouwens ook nog kunnen afvragen hoe de Big4 individueel scoren op dit gebied.

mr R.W. van der Grinten

Volgens wetenschappelijke studies van de hand van professor Daniel Ariely is er geen enkel verband tussen pakkans en fraude. Maar om toch maar de logica van de Wetgever en de schrijver te volgen, 10% van de omzet nodigt natuurlijk wel uit tot een kansberekening waarbij de keuze om te frauderen dan zal resulteren in een megafraude die het ook echt wel waard was?

Willem D. Okkerse MBA - CEO OK- Rating Institute

Om het plaatje compleet te maken : Van onderstaande 50 ondernemingen werd één tot drie jaar jaar vóóraf de Business Failure gedetecteerd. In onderstaande link staan de data en de gebeurtenissen geregistreerd. Onder een Business Failure wordt verstaan: surseance, faillissement, grootscheepse fraude, verplichte asset-stripping, gedwongen herkapitalisatie. In het overzicht staan redenen benoemd alle leidend tot een forse koersdaling. De bedrijven uit ons wetenschappelijk onderzoek zijn hierin niet opgenomen, https://www.dropbox.com/s/lix33y8eqgk17go/Business%20failures%20data%20base%2010022014-1.pdf MOULINEX-FR LCI-NL = FRAUDE NUMICO-NL ENRON-USA = FRAUDE PARMALAT-IT = FRAUDE LAURUS-NL = FRAUDE NESCHEN-GER VILENZO-NL = FRAUDE ? LOCKHEED-USA COMCAST-USA FORD-USA ASR-BE PWC1 PWC2 PWC3 PWC4 SPRINT-USA WEYERHAUSER-USA CATERPILLAR-USA EASTMANKODAK-USA LANDIS-NL = FRAUDE GETRONICS-NL UNILEVER-NL AHOLD-NL = FRAUDE WOLTERS KLUWER-NL KPN-NL ASML-NL NUMICO-NL SBM-NL = FRAUDE INNOCONCEPTS-NL = FRAUDE AIR BERLIN-GER BAM –NL ALBENGOA-ESP NORSKE SKOG-NO PRAKTIKER-GER ALCATEL GRONTMIJ-NL ALPINE-AUT AIRFRANCE-KLM-NL PORR-AUT IMTECH-NL = FRAUDE SCHOLZ-GER NEW WORLD ENERGY-POL Als "whistblower" krijg ik langzamerhand wel eelt op mijn lippen. Maar gezien de 10% beloning die in het vooruizicht wordt gesteld door Arnout. Voor het maatschappelijke belang van het tijdig onderkennen van Business Failures verwijs ik naar het wetenschappelijk onderzoek van Prof. Breesch van de Universiteit van Brussel en voor het belang van beleggers verwijs ik naar mijn column in DFT van gisteren. http://www.telegraaf.nl/dft/goeroes/willemokkerse/22328316/__Gewogen_en_te_zwaar_bevonden__.html

Willem D. Okkerse MBA - CEO OK- Rating Institute

Arnout, Zie https://www.youtube.com/watch?v=bxmZ1seKXDo 10.2.2002 ..... Waar kan ik declareren ?

Arnout van Kempen

Ik begreep dat in de VS een veel beter systeem is bedacht, naast draconische boetes: een percentage van de opbrengst gaat naar de klokkenluider. Dat zet nog eens zoden aan de dijk!

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum