Lachen met Wakkie
Soms moet je onbedaarlijk lachen. Vooral als de spanning is opgelopen en een alles bevrijdende grap wordt gemaakt. Iedereen lacht, iedereen blij. In donkere tijden dé remedie tegen somberheid en defaitisme.
Het wordt nog leuker als het in een gezelschap gebeurt dat elkaar nauwelijks lachend kent. Omdat het leven dat de leden met elkaar delen (te) serieus is. Dan symboliseert het lachen niet alleen de bevrijding van het moment, maar vooral ook de opluchting over de (h)erkenning dat er nog iets te lachen valt.
Zo'n lachsalvo schalde door de RAI op de Accountantsdag, bijna een week geleden. De veroorzaker van de lach was Peter Wakkie, gerespecteerd jurist, bestuurder en toezichthouder. Een man met statuur en een eloquent mens. Een genoegen om naar te luisteren (en te kijken - let op de mimiek), ook al omdat hij de gave heeft om ingewikkelde zaken kernachtig en eenvoudig weer te geven.
Hij wist met één rake opmerking alle leed van een zichzelf betreurende beroepsgroep ("hoe moet het nu verder?") om te zetten in perspectiefvolle trots. "Ik vind niet dat er zo veel moet veranderen. Mijn ervaringen met accountants zijn vrijwel zonder uitzondering goed. ... Wat verkeerd gaat is denken dat de accountant er is voor de maatschappij. Hij is er alleen voor de stakeholders van de onderneming. Bovendien laten accountants zich te veel aanleunen dat ze het niet goed doen. Er is meer publiciteit dan dat er echt iets aan de hand is."
Dat was punt 1. En vervolgens: "De aandeelhoudersvergadering is niet de maatschappij. Iemand die er buiten staat, heeft er niets mee te maken." en "De rol van de accountant ligt vast in 393 en is volstrekt helder."
Dat is pas lachen!
Ik heb ook gelachen, maar dan echt alleen maar om de mimiek van Wakkie en het overweldigende contrast met Marc Hoogenboom, die niet de guitige uitspraken binnen handbereik had om hem van repliek te dienen (of er misschien te beleefd voor is). Verder is het diep- en dieptreurig naar mijn idee. Ik beschouw het optreden van Wakkie als een mooi voorbeeld van een praatje voor de bühne. Hij weet wel beter. En wij maar lachen.
Om even met het juridische argument van Wakkie te beginnen. Artikel 393 van boek 2 BW vormt de juridische grondslag voor het accountantsonderzoek. Wakkie heeft gelijk: de leden 1 en 2 van dat artikel laten er geen misverstand over bestaan wie opdrachtgever is van de accountant (de rechtspersoon, bij monde van de aandeelhouders, toezichthouders of het bestuur).
Maar lees even verder: Lid 3 verwijst naar artikel 362 (waar een prachtige volzin staat over door het maatschappelijk verkeer aanvaarde normen) en lid 8 schept voor iedere belanghebbende de mogelijkheid nakoming van het accountantsonderzoek te vorderen.
Hoezo alleen "de stakeholders", en dan ook nog vernauwt tot "de aandeelhoudersvergadering"? Een onzinredenering, naar mijn overtuiging. Om te lachen, inderdaad, en niet om serieus te nemen.
Naar mijn overtuiging is ook een fundamenteler punt aan de orde. De huidige tekst van titel 9 van boek 2 BW is de codificatie van een maatschappelijke ontwikkeling, startend met de Pincoffs-affaire. Een eeuw nadenken over de functie van de accountant heeft ons geleerd dat het (economisch) maatschappelijk verkeer behoefte heeft aan een ongeclausuleerd vertrouwen in (financiële) verslaglegging. Die behoefte wordt niet altijd expliciet gemaakt, maar is wel een belangrijke factor in het economisch leven. Moderne voorbeelden hiervan zijn de opkomst van moderne intermediairs (airbnb, uber), die een vertrouwensfunctie vervullen in de bemiddeling van overnachtingen en taxi's.
Mijn punt is dat ‘393' geen startpunt is voor de accountantscontrole, maar een eindpunt. Geen juridisch kookboek, maar een (vooralsnog) hanteerbare methode om het denken over de rol van de accountants vorm en inhoud te geven. Kortom, laten we nu niet - omwille van de lach - een geschiedenis van 100 jaar overboord
zetten en achter Wakkie aanlopen, al roepend: "Wakkie for president" (zoals gevraagd door leden in de zaal).
We hebben wel degelijk een probleem op te lossen, namelijk dat van de geloofwaardigheid. Vertrouwen herwinnen is geen juridische zaak, laat staan een zaak voor juristen. Ik zou graag zien dat Wakkie zijn pleidooi voor de goed functionerende accountant blijft uitspreken en dat ook zijn roep om te stoppen met de race to the bottom van de controlevergoedingen wordt gehoord.
Lachen is gezond. Maar lachen om de verkeerde dingen levert soms een wrange nasmaak.