Opinie 25 november 2014

Robot audit

Als we The Economist mogen geloven is met 94 procent zekerheid te stellen dat automatisering binnen twee decennia leidt tot fors banenverlies in het accountantsberoep. Hoog tijd voor het accountantsberoep om te bepalen wat haar primaire reactie zal worden: vechten, vluchten of vriezen?

We leven in een tijdperk met snelle, fundamentele, aanhoudende en onomkeerbare veranderingen. Wie tijdens de vakantie besluit zijn mobiele apparaten eens een welverdiende rust te geven loopt al gauw het risico de transitie naar 'samenleving 3.0' te missen.

In een dergelijk tijdperk is het geruststellend te weten dat sommige dingen nooit veranderen. De reacties van ons reptielenbrein bijvoorbeeld. Recent breinonderzoek toont aan dat wij in onze moderne samenleving nog precies hetzelfde vecht-, vlucht- en vriesgedrag vertonen op onbekende of ongemakkelijke situaties als onze voorgangers in samenleving -3.0. Waar onze voorouders echter uit hun comfort zone werden gehaald door de confrontatie met een troep hongerige leeuwen zijn de omstandigheden die ons tegenwoordig uit het evenwicht brengen van een geheel andere aard.

Binnen mijn werk- en onderzoeksgebied - de accountancy - is grootschalige verandering aan de orde van de dag. En de ‘leeuwen' van nu hebben moderne namen als 'big data', 'XBRL' en 'robot audit'. Maar welke ontwikkelingen gaan er nu precies schuil achter deze modewoorden?

Laten we daarvoor eens naar een versimpelde weergave van een accountantscontrole kijken: de externe accountant verzamelt controle-informatie, analyseert deze informatie met als doel het vaststellen van de betrouwbaarheid ervan, en communiceert de uitkomsten van de controleopdracht.

Een aantal baanbrekende IT-ontwikkelingen biedt op dit moment echter moderne alternatieven voor deze accountantscontrole. Denk aan vergaande automatisering, de toenemende beschikbaarheid van data (big data), digitalisering, datastandaardisatie (XBRL) en toenemende systeem- en netwerkconnectiviteit. Onder invloed van deze ontwikkelingen is controle-informatie eenvoudiger bijeen te brengen en te analyseren dan in het verleden. Bovendien komen er steeds meer  mogelijkheden om (onderdelen van) het controleproces te automatiseren omdat computers zich de analytische vaardigheden eigen maken die voorheen aan mensen waren voorbehouden. Zie hier de geboorte van de robot audit.

Kortom, de traditionele accountant wordt bedreigd met uitsterven. Hoog tijd voor het accountantsberoep om te bepalen wat haar primaire reactie zal worden: vechten, vluchten of vriezen? Naar mijn mening is het onvermijdelijk dat het beroep zichzelf opnieuw zal moeten uitvinden. Net zoals een leerkracht zijn rol moet herdefiniëren in een tijdperk waarin studenten alle benodigde kennis op internet kunnen opzoeken, of een academisch onderzoeker een nieuwe invulling moet geven aan het begrip 'onderzoekshypothese', omdat met big data al bij aanvang van het onderzoek de relevante correlaties inzichtelijk kunnen worden gemaakt.

Accountants, komt uit uw comfort zone en omarm de technologische revolutie die uw werk alleen maar interessanter en relevanter maakt. Het tijdperk dat Siri, de slimme zoekassistent van Apple de opdracht krijgt om de accountantscontrole uit te voeren komt er aan. Niet voor niks stamt het woord ‘accountant' af van het Latijnse 'ad' (naar, tot) en 'computare' (rekenen). Wat betreft de naam van ons beroep kan het toch bijna niet mis gaan.

Mona de Boer spreekt woensdag 26 november 2014 op de NBA Accountantsdag 2014 over vernieuwing van de accountantscontrole.