NBA 01 oktober 2014

De Hollandse school

Alle in Nederland opgeleide accountants zijn opgegroeid met de typisch Hollandse controlebenadering met elementen als typologie en (omspannende) geld-goederenbeweging. In de International Standards on Auditing (ISA) lijken deze elementen niet voor te komen. Heeft de Hollandse school nog wel bestaansrecht?

Een misverstand wat mij betreft. In de eerste plaats staan typologie en geld-goederenbeweging niet op zichzelf, ze zijn een uiting van een grondige kennis van de onderneming, haar processen en systemen. Zo vertelde laatst een financieel directeur mij welke dashboard reporting zij elke week op tafel krijgt over de performance van de afgelopen week. Het bleek op één A4 te passen. Ik vroeg haar ook hoe vaak die rapportage achteraf fouten bleek te bevatten. Zelden, was haar antwoord. Dat is ook niet zo vreemd: de uiteindelijke journaalposten zijn de footprint van de activiteiten die in processen worden gestroomlijnd en die zijn verwerkt in het computersysteem. Met andere woorden: de typologie werkt door in de systemen, processen en rapportages.

Toch is dat eenvoudiger gezegd dan gedaan. Neem bijvoorbeeld de drogisterijketens Kruidvat, Etos en DA. Deze hebben op het oog dezelfde typologie met winkels en een geld-goederenweging. Veel gelijkenissen, maar ze zijn ook weer anders: de een is een prijsvechter (lage marges), de ander gaat voor service (hogere marges, relatief veel kosten), de een haalt massaal (aanverwante) goederen uit het Verre Oosten (grote partijen, valutarisico, incourante voorraden), de andere focust op merkartikelen (leveranciersbijdrages). En de een is een grootwinkelbedrijf terwijl de ander met franchises werkt. Ik maak daaruit op dat de reguliere geld-goederenbeweging in dezelfde typologie wel hetzelfde kan zijn, maar dat juist de verstoringen in die reguliere stroom de verschillen maken.

Dat is exact wat de controlestandaarden van accountants verwachten: een diepgaande analyse van de onderneming, haar omgeving en activiteiten, doorwerkend in processen en systemen. Tot op het niveau van controledoelstellingen (assertions). Met deze basis kan de accountant gericht controleprocedures uitvoeren om risico's op materiële fouten te identificeren. Dat de accountant daar professionele oordeelsvorming mag toepassen, is evident zolang hij die keuzes maar documenteert. De ontwikkelingen op het gebied van data-analyse leiden in die context tot een revival van de Hollandse school. Maar die moet dan wel een tandje dieper met het doorpakken op bepalende factoren in het onderkennen van risico's op materiële fouten en de audit response daarop. Tot op het niveau van controledoelstellingen.

Wie bijvoorbeeld gebruikmaakt van process mining tools, kan in een oogopslag zien dat de goederenstromen vanwege deze verschillen per onderneming anders lopen. En of de geld-goederenbeweging in werkelijkheid ook zo loopt als was verwacht. We laten de technologie in zo'n geval voor ons werken. De standaarden maken dit mogelijk, want audit-softwaretoepassingen passen in de vocabulaire van de standaarden.

Wij zijn met onze historie meer dan de Anglosaksisch opgevoede accountants in staat om de verbanden te zien tussen de verschillende cycles. Waar de Hollandse school in het verleden vooral beroemd was in Nederland, is het mijn ervaring dat door het vliegwiel van de nieuwe generatie data-analyse tools onze Hollandse school een prachtig exportproduct is geworden.

Peter Eimers, voorzitter Adviescollege Beroepsreglementering

Deze bijdrage wordt ook als column geplaatst in het oktobernummer van Accountant.