Opinie 13 januari 2014

Accountantskamer die tuchtklachten schrijft?

Per 1 januari 2014 is de Wijzigingswet financiële markten 2014 in werking getreden. Hierin is geregeld dat de Accountantskamer alle soorten klachten tegen accountants ambtshalve mag aanvullen.

Gerd van Atten

Op grond van het oude artikel 22, vijfde lid van de Wet tuchtrechtspraak accountants, was de Accountantskamer reeds verplicht een klacht ambtshalve aan te vullen wanneer deze een wettelijke controle betrof. Op grond van het nieuwe artikel kan de accountantskamer dat ook in alle andere gevallen doen. 

In een opiniestuk op Accountant.nl (8 november 2013) noemden Huib Blaisse en Jan Garvelink deze wetswijziging Kafkaësk. Visueel stellen zij het zich zo voor dat de tuchtrechter, na partijen te hebben gehoord, van zijn rechtersstoel opstaat om naast de klager plaats te nemen: "Rechter", zegt hij tegen zijn inmiddels lege stoel, "ik wil de accountant op basis van de mij gebleken feiten een nieuw verwijt maken." 

Deze geschetste situatie is momenteel niet langer een compleet irreëel scenario, maar wordt werkelijkheid als de Accountantskamer de door de wetgever gecreëerde bevoegdheid niet terughoudend zal toepassen. 

Het lijkt erop dat de wetswijziging zijn aanleiding bovenal vindt in het niet (voldoende) onderlegd zijn van klagers. Zij zijn niet altijd (direct) bekend met het tuchtrechtelijk verwijtbare karakter van een gedraging van een accountant. Om die reden mogen zij nu tot drie jaar nadat zij van een gedraging op de hoogte zijn wachten met het indienen van een klacht. Daarnaast vindt de wetgever het, met het oog op bescherming van de belangen van (niet-professionele) klagers én in het algemeen belang, noodzakelijk dat de Accountskamer klachten kan aanvullen. 

Mijns inziens ziet deze wetswijziging echter niet zozeer op het beschermen van de klagers - zij kunnen immers professionele juridische hulp inroepen. Het is veeleer een extra middel van kwaliteitsbewaking dat door de Accountantskamer kan worden ingezet. 

De wetgever merkt hierover ook op dat het tuchtrecht primair ziet op het waarborgen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening en het in stand houden van de eer en goede naam van de beroepsgroep. 

De vraag is wel of dit middel nu bij de Accountantskamer thuishoort. Kwaliteitsbewaking is voor alles een verplichting die op de beroepsgroep zelf rust. Als de wetgever meent dat het aan die bewaking schort, dan zal de beroepsorganisatie als eerste de handschoen moeten oppakken. 

In de advocatuur bijvoorbeeld lopen de klachten via de Deken van advocaten. Daarmee heeft de beroepsorganisatie van advocaten een effectief middel om een vinger aan de pols te houden, en daar waar nodig in te grijpen, door bijvoorbeeld een Dekenklacht in te dienen. Bijvoorbeeld naar aanleiding van in andere klachtdossiers geconstateerde tekortkomingen. 

Of de klacht gegrond is, is dan nog steeds voorbehouden aan de tuchtrechter. Daarmee wordt elke schijn van partijdigheid of vooringenomenheid vermeden. En dat is goed. Als de Accountantskamer door haar zelf ambtshalve aangevulde klachten gegrond gaat verklaren, zal de betrokken accountant sneller een gevoel krijgen van een vooringenomen of partijdige tuchtrechter. 

En dat is jammer, want juist de onpartijdige en onafhankelijke uitstraling van de Accountantskamer maakt dat haar uitspraken gezag hebben en daardoor een effectief middel vormen om die kwaliteit te kunnen bewaken. 

Het zelfstandig uitbreiden van de omvang van de klacht, werd door de Raad van State terecht als 'niet passend' omschreven. Desalniettemin is het wet geworden. Het is daarom te hopen dat de Accountantskamer haar gezag behoudt door deze wettelijke bevoegdheid zeer terughoudend toe te passen.

Mr. Gerd van Atten (van Oosten Advocaten te Amsterdam) is binnen Stichting Accountantsbelang adviesraadlid Wet- en regelgeving. In zijn eigen praktijk heeft hij veel te maken met tuchtzaken aangespannen tegen beroepsprofessionals, zoals accountants.