Opinie 02 augustus 2013

Kwaliteit controle: this is your wake up call

DRV Accountants & Adviseurs is een van de door de AFM gecontroleerde kantoren van het eerste uur. Wij dachten in 2006 met ruim vierhonderd controleopdrachten en zelfs enkele kleinere beursgenoteerde oob's toch wel te snappen hoe het moest.

Vervolgens kregen we bezoek van de AFM. De eerste contacten waren vriendelijk en professioneel kritisch. We keken uit naar een positieve uitkomst van het onderzoek. Niets bleek minder waar. Langs alle kanten werden we afgeserveerd.

Uiteraard onthutst en boos over de uitkomst van het onderzoek, 'wie dacht de AFM wel niet dat ze was om aan onze deskundigheid te twijfelen', werden we strijdvaardig. Mouwen werden opgestroopt, dure deskundigen ingevlogen, opinies gevraagd.

Er veranderde echter niets aan de uitkomst. We waren eenvoudigweg niet zo goed als we dachten. Het heeft niet veel gescheeld of DRV (sinds 1922) had de moed opgegeven het zelf nog te kunnen. Onze pogingen om links en rechts wat bij te schaven zonder echt aan zelfreflectie te doen (wat feitelijk toegeven aan de uitkomst van het AFM-onderzoek zou inhouden) werkten niet.

In een indringend gesprek met de AFM kregen we een niet mis te verstane wake-upcall. We hebben toen uitgebreid de tijd genomen om heel goed naar binnen te kijken en kritisch te zijn over onszelf. Dat is heel confronterend kan ik u melden, maar het heeft uiteindelijk heel zuiverend gewerkt.

De organisatie moest zich hervinden. Binnen het bestuur werden taken anders verdeeld. De beleidsbepalers, onderdeel van de raad van bestuur, kregen alle ruimte om zich volledig op de accountantsorganisatie te focussen met als enige doel het verbeteren van de kwaliteit van de controles, met als logische uitkomst het verkrijgen van de Wta-vergunning. De mindset ging om, de tone at the top veranderde, niet alleen binnen de accountantsorganisatie, maar door de gehele organisatie heen.

Op elk wettelijk controledossier werd een opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling (OKB) uitgevoerd, we organiseerden summercourses en kwaliteitsdagen, we versterkten bureau vaktechniek, de nieuwe compliance officer kreeg meer bevoegdheden en het aantal externe accountants werd teruggebracht van bijna dertig naar negen.

Er was weinig ruimte voor democratisch overleg. Controle moest weer een specialisme worden. De lijn werd uitgezet en daar moest iedereen zich aan houden, of zijn of haar eigen consequenties trekken.

Dat doet de AFM overigens wel slim. Niet de accountant maar de organisatie krijgt de vergunning. Hebben de accountants van de organisatie niet de juiste kwalificaties of mindset dan krijgt de organisatie geen vergunning (of deze wordt de organisatie ontnomen). Dat werkt zuiverend van binnenuit. 

Tijdens deze omslag zijn we vele cliënten kwijtgeraakt die onze koerswijziging niet begrepen, dan wel de ermee gepaard gaande kosten niet wilden betalen. Tegelijkertijd bleven we, met behulp van onze advocaten en andere deskundigen, in gesprek met de AFM.

Het hoeft geen betoog dat dit ons energie, tijd en veel, heel veel geld heeft gekost. Wij hadden geen vergunning en moesten hem verdienen. Elk dossier moest een 10 zijn want als de OKB'er en de AFM er met de kaasschaaf overheen waren gegaan moest er een ruime voldoende resteren.

Offertebedragen werden in tijd en geld dubbel uitgegeven. De afboekingen werden dramatisch hoog. Wij hebben tijdens dit proces regelmatig geërgerd gekeken naar collegakantoren, en niet in de minste plaats de big four, die in onze ogen de vergunning hadden 'gekregen' in plaats van verdiend. Zij brachten offertes uit waarvan wij wisten dat het met de door de AFM geëiste kwaliteitsnormen eenvoudigweg niet mogelijk was.

Daar waar we het proces begonnen teneinde de Wta-vergunning te behalen was dit uiteindelijk niet meer onze hoofddoelstelling. Kwaliteit moest worden heruitgevonden. En dat is wat we hebben gedaan, niet langer voor de AFM maar voor onszelf.

Was het dit allemaal waard? Jazeker. In 2012, ruim drie jaar na de reset van de organisatie, werd ons de vergunning toegekend. Is de AFM in deze iets te verwijten? Wat ons betreft niet. Door de harde lijn van de AFM was onze organisatie gedwongen haar bakens te verzetten en heeft het ons gebracht op het door ons en de AFM gewenste en geëiste kwaliteitsniveau.

Zoals ook anderen betogen zijn het de (besturen van) de accountantsorganisaties die over de kwaliteit van hun mensen moeten waken. Kwaliteit moet top down in de mindset van eenieder zitten. Zolang accountantsorganisaties, deskundigen en bemiddelaars van accountantsorganisaties blijven schrijven over wie de schuld heeft dat het imago is aangetast komen we niet verder. Ook wij hebben dat via een harde en dure les moeten leren accepteren. De knop moet om. Niet alle accountants(organisaties) blijken te kunnen voldoen aan de nieuwe kwaliteitsstandaard. Accepteer dat en kies om óf te verbeteren óf te stoppen.

Als de overblijvende kantoren de kwaliteit eenmaal op orde hebben dan is de verplichte roulatie van de accountantsorganisatie (bij oob's) niet meer zo belangrijk. Het werk wordt dan immers per definitie vakkundig uitgevoerd, op gezette tijden gemonitord door de AFM. Als de kwaliteits-mindset binnen een accountantskantoor is doorgedrongen in alle gelederen, waaronder de adviestak, dan is ook de scheiding van controle en adviesdiensten niet meer persé noodzakelijk.

Maar dit is toekomst. Tot die tijd zijn maatregelen (en niet meer regels!) nodig. 'Rules cannot substitute for character' zei Allan Greenspan ooit. Ik ben daarbij minder een voorstander van een consultatiedocument dat via een ogenschijnlijk democratische vergadering moet uitmonden in een verordening. De gedachte dat deze eerder zal worden nageleefd, want door de leden zelf aanvaard, vind ik erg optimistisch. Op dit punt voel ik meer voor de lijn die Fouk Tsang heeft uitgezet in zijn scherpe blog op accountancyvisie: ‘Radicaal renovatieplan accountantsberoep'.

Wij hebben gemeend er goed aan te doen onze ervaringen openhartig te delen. Tijdens ons proces met de AFM hebben wij geen steun ondervonden van collega's of de NBA (toen NIVRA), op een enkele adhesiebetuiging na. Waren wij maar eerder gewaarschuwd dat doorgaan op dezelfde weg geen zin heeft. Het had ons veel bespaard. This is your wake up call: de mindset moet om.