In memoriam - Hans Blokdijk: scherp denker en aardig mens
Op dinsdag 9 juli is Hans Blokdijk overleden. Een van de weinige onafhankelijke denkers binnen het accountantsberoep. Maar vooral ook een aardig mens.
Mijn eerste ontmoeting met Hans Blokdijk was ergens begin jaren negentig. Wie in die tijd over accountancy schreef en ook wel eens een ander dan het officiële geluid wilde horen, werd automatisch verwezen naar 'de hoogleraar en ex-KPMG-partner uit Badhoevedorp'. Openlijk debat zoals dat nu binnen het beroep bestaat was nagenoeg afwezig en Blokdijk vertegenwoordigde vrijwel in zijn eentje het 'tegengeluid'.
Het was nog voor de grote boekhoudschandalen. Velen beschouwen de 'Enrons' van rond de eeuwwisseling als de eerste tekenen van de ontsporing van het accountantsberoep. Maar Blokdijk wist beter. Met ijzeren consequentie hamerde hij al tien jaar eerder op de uit de hand gelopen commercialisering en op de corrumperende werking die de ongebreidelde verkoop van adviesdiensten aan controleklanten betekende voor de ooit onaantastbare accountantsverklaring.
Niet vanwege simplistische of 'populistische' ideeën, maar op basis van de feiten. Want Blokdijk wist uit eigen ervaring hoe het werkte. En bovendien wisten velen uit de praktijk hem - als onafhankelijk adviseur van accountants en advocaten - te vinden als het ging om problemen rond commerciële druk op hun objectieve professionele oordeel.
Gevraagd naar concrete gevallen, bewaarde Blokdijk tegenover een journalist als ik echter het stilzwijgen. Dat was vertrouwelijk. Want Hans was weliswaar zeer uitgesproken in zijn opvattingen, maar vooral ook correct in zijn handelen en optreden. Zoals een echte accountant hoort te zijn.
Achteraf heeft Blokdijk met zijn waarschuwingen op hardhandige wijze gelijk gekregen. Maar voordat de grote boekhoudschandalen naar buiten kwamen vond zijn mening binnen de gevestigde orde nauwelijks weerklank.
Een vast ritueel tijdens de jaarlijkse NIVRA-ledenvergadering was zijn altijd scherpe en rake gesproken bijdrage, vaak over zaken die te maken hadden met die in zijn ogen commerciële verwording van het vak. Blokdijks betoog, waar zelden een speld viel tussen te krijgen, werd steevast gevolgd door de even rolvaste en stereotype reactie van de voorzitter: "Bedankt Hans, we nemen het mee."
Met ongebroken inzet en energie speelde hij het daaropvolgende jaar dezelfde rol weer, in hetzelfde ritueel. Wederom zonder enig merkbaar effect, maar wel met zuiver geweten. Na afloop overhandigde hij me vaak een uitgetypte versie van zijn verhaal: "Misschien heb je er iets aan voor het blad."
Hadden ze maar beter naar hem geluisterd, en vooral eerder. Dan had de beroepsorganisatie nu lang niet zoveel energie hoeven steken in de reparatie van het vertrouwen waarvan de beschadiging te voorkomen was geweest.
Door de jaren heen ging ik regelmatig bij Hans Blokdijk op bezoek om bij te praten. Traditiegetrouw was zijn kantoortje daarbij behalve met zijn persoonlijkheid vooral gevuld met sigarenrook ("heb je bezwaar als ik rook?"). En bijna altijd kwamen daar weer nieuwe inzichten uit voort en ideeën voor nieuwe artikelen of discussiebijdragen.
Behalve als aanjager van de discussie binnen het accountantsberoep was Hans Blokdijk ook actief aan het wetenschappelijke front. Met artikelen, maar ook anders. Zo vervulde hij een leidende rol binnen de Stuurgroep Statistical Auditing van het Limperg Instituut. Voor dat specialisme wist hij op Accountant.nl een vast podium te verwerven in de vorm van een maandelijkse column. Soms schreef hij die zelf, maar meestal niet. Wel schreef hij voor (de) Accountant en Accountant.nl diverse artikelen en opiniebijdragen.
Dat laatste werd de laatste tijd, nadat zijn ziekte zich openbaarde en hij zware chemokuren moest doorstaan, steeds minder. Hij stopte noodgedwongen met zijn eigen adviespraktijk en gaandeweg ook met de meeste andere professionele werkzaamheden.
Uiteindelijk deed hij, met toenemende ondersteuning, alleen nog de annotaties bij tuchtrechtuitspraken. Die wilde hij graag blijven doen, ook toen hij merkbaar verzwakte. Blokdijk is dan ook bij die annotaties betrokken gebleven tot het eind, dat toch nog onverwacht kwam.
Hans bleef altijd nuchter over zijn fysieke situatie, stelde het oprecht op prijs als naar zijn gezondheid werd geïnformeerd en sprak zeer open over de toekomst en wat hij nog wel en niet kon en wilde. Tot het laatst toe was hij vol begrip voor keuzen die moesten worden voorbereid over het overnemen van zijn functie als annotator. Ook daar toonde hij zich weer als wat hij vooral ook was: een erg aardig mens.
De afspraak was dat hij betrokken zou blijven totdat hij zelf aangaf dat het niet meer ging. Dat was niet meer dan vanzelfsprekend bij iemand met zo'n staat van dienst. Zo ver is het echter niet gekomen. Hij heeft niets hoeven aangeven, zijn ziekte haalde hem uiteindelijk toch nog in.
Onze gedachten en medeleven gaan uit naar de directe familie en vrienden van Hans Blokdijk. Ze zullen hem missen. Wij van de redactie ook. En datzelfde geldt voor het accountantsberoep.