Opinie 19 juli 2013

De weeffout in het beroep: twee voorstellen

De allergrootsten in het accountantsberoep hebben gewezen op de weeffout die nu voor zoveel gedonder zou zorgen: de accountant wordt betaald door de gecontroleerde. En wie ben ik dan om te beweren dat dat onzin is? Geen idee, maar ik doe het toch. De weeffout zit niet in de inrichting van het beroep, maar in de dagelijkse praktijk.

Laten we voor het gemak even uitgaan van een beursgenoteerde onderneming, waar de accountant de meest zuivere rol speelt vanuit het denken van de accountant zelf: er is een onderneming die eigendom is van de aandeelhouders. Zij zijn de feitelijke ondernemers, zij nemen immers risico met hun kapitaal.

Omdat ze dat niet allemaal zelf willen doen, huren ze personeel in, waaronder een raad van bestuur. Daarin zitten mensen die zelf geen enkel risico nemen met het geïnvesteerde kapitaal, maar die wel graag doen alsof zij de ondernemer zijn. Een belangrijke denkfout, waar helaas te veel mensen, waaronder politici, in mee gaan.

Omdat de aandeelhouders zelf niet echt toezicht op hun personeel, de raad van bestuur, houden, hebben dit soort vennootschappen nog een raad van commissarissen, die passend in de Nederlandse traditie, het belang van de vennootschap moeten dienen, en dus niet alleen dat van de ondernemers, de aandeelhouders.

De RvB legt, middels de jaarrekening, verantwoording af aan de ondernemers, de aandeelhouders, en de RvC speelt daarbij namens onder andere de aandeelhouders, een hoofdrol. En omdat er geen enkele reden is aan te nemen dat de RvB eerlijk is hierin, is accountantscontrole verplicht. De accountant controleert dus NIET de vennootschap, de onderneming of zelfs de RvB. Hij controleert de verantwoording die de RvB aflegt. Ook die denkfout wordt, zeker door politici, te vaak gemaakt.

Wil dit stelsel een beetje werken, dan moet de accountant vanzelfsprekend onafhankelijk zijn van de RvB. Zowel aandeelhouders en RvC als accountant dienen feitelijk doordrongen te zijn van het feit dat de accountant werkt voor de aandeelhouders en niet voor de vennootschap of de RvB.

Ik denk dat dit besef sterk kan worden vergroot door twee maatregelen die het NBA dwingend kan voorschrijven. Ik heb beide voorstellen al enkele malen neergelegd bij het NBA, op het niveau van de directie, maar met een ledenvergadering op komst leek het me ook goed deze voorstellen maar eens aan u voor te leggen. Als iemand het ziet zitten, open de discussie dan eens op de komende ALV.

Voorstel 1:

Het wordt een accountant expliciet verboden om een controleopdracht aan te nemen die niet is verstrekt door de AVA of ALV of door het toezichthoudend orgaan van een rechtspersoon.

Ter toelichting: de wet staat toe dat een RvB een accountant aanwijst. Dat moet wel, want als de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA) en RvC in gebreke blijven, zal de vennootschap zelf een accountant moeten aanwijzen. En alleen de RvB is dan bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen. Echter, niets belet accountants om dan de opdracht af te wijzen. Door dit bij verordening te regelen wordt voorkomen dat de concurrent wat minder zuiver in de leer is en de opdracht aanneemt. En de vennootschap met een slapende AvA en een snurkende RvC? Ja, die pleegt dan een economisch delict. Maar dat is haar probleem, niet dat van de accountant. Maak dat maar eens klip en klaar duidelijk aan het maatschappelijk verkeer.

Voorstel 2:

Het MOET voor de aandeelhouders glashelder worden dat zij de accountant inhuren, en niet de onderneming. De kosten waarmee de onderneming onderneemt worden nu verantwoord 'boven de streep'. Maar de accountantskosten zijn in feite helemaal geen kosten van de onderneming, maar van de vennootschap. In feite betalen de aandeelhouders de accountant direct uit hun winst. En dat betekent dat in de jaarrekening de controlekosten verantwoord zouden moeten worden 'onder de streep', bij de resultaatverdeling.

Ik snap dat dat een paar problemen oplevert, maar die moeten dan maar opgelost worden. Kern van de zaak is: als je kosten niet ziet, voel je je er ook niet verantwoordelijk voor. Laat aandeelhouders maar eens zien wat ze betalen, zodat ze zich ook donders goed gaan realiseren dat de accountant 'van hun' is.