NBA 07 mei 2013

Kwaliteit tussen de oren

In de voorbereiding van de NBA-reactie aan de IAASB over de consultatiepaper 'A framework for Audit Quality' viel mijn oog op een tabel op pagina 11 van het AFM-rapport over de middelgrote kantoren.

Daarin evalueert de toezichthouder de desbetreffende kantoren op drie aspecten van kwaliteit: toon aan de top, stelsel van kwaliteitsbeheersing en -bewaking en kwaliteit van de externe accountant. Stuk voor stuk relevante indicatoren voor kwaliteit. De toezichthouder introduceert deze indicatoren als een gegeven en die dus volgens de AFM van invloed zijn op de kwaliteit van de accountantscontrole.

Toch gaf die tabel mij een bedenkelijk gevoel: zelfs het kantoor dat het hoogst scoorde (met een plusje in alle drie de categorieën ten opzichte van de acht andere kantoren), had in vijftig procent van de onderzochte dossiers volgens de AFM ernstige bevindingen. Er moeten dus meer factoren zijn die de kwaliteit van het werk van een accountant bepalen.

De IAASB doet in het consultatiedocument een diepgaande poging om kwaliteit beter te duiden en komt tot de positie dat audit quality een interactie is tussen input-factoren (zoals ethiek, professioneel-kritische houding, kennis en vaardigheden), output (communicatie over controlebevindingen in de controleverklaring en het accountantsverslag) en de context waarin de accountant opereert (zoals verslaggevingsregels, wetgeving, corporate governance en cultuur).

Ik onderschrijf die interactie tussen input, output en context. Daarbij is de input-variabele wel de hygiënefactor. Maar een briljante accountant die niet goed communiceert, geeft niet de kwaliteit die de stakeholders zouden kunnen ervaren. Een goede communicator die zijn vaktechniek niet bijhoudt evenmin.

De wake-up call van de AFM in het rapport met de treffende voorbeelden is een belangrijke spiegel voor accountants. Het in de praktijk voorkomen van deze voorbeelden beperkt zich niet tot deze middelgrote kantoren, zoals ook bleek in het AFM-rapport uit 2010 over de big four. Deze voorbeelden gaan wat mij betreft niet zozeer over compliance, maar over de kern van ons werk: goed controleren. En hoe je dat doet is anno 2013 verwoord in de NV COS.

En u? Levert u kwaliteit? Dat is een gewetensvraag. Ik houd mij op de been met het uitgangspunt dat ik mezelf recht in de ogen wil kijken door ervoor te zorgen dat mijn team ook bijdraagt aan kwaliteit. Het waarmaken van dat uitgangspunt vind ik elke dag een uitdaging. Je omgeving beter achterlaten dan toen je het aantrof. Ieder op zijn microniveau met uitstraling naar een macroniveau. De bestuurder moet een omgeving creëren waarin zijn accountants goed kunnen controleren. De externe accountant moet dat doen in zijn team en de ervaren accountant naar zijn jonge collega's.

Dat het gemakkelijk is hoort u mij niet zeggen. Het is als een olietanker die je in beweging wilt zetten. Als je gaat turen, zie je geen beweging. Maak je periodiek een foto, dan zie je wel hopelijk wel degelijk resultaat van je inspanning. Kwaliteit lever je door te doen wat je moet doen en dat je bereid bent om daarover verantwoording af te leggen. Niet (alleen) om compliance-redenen, maar omdat je in de spiegel durft te kijken. Of zoals een van mijn leermeesters uitdrukte: 'Deugdelijke grondslag in het dossier, kwaliteit tussen de oren.'