Lerend vermogen: vier voorstellen
Er zijn van die zaken waar je niet tegen kunt zijn. Van die zaken die als ze niet daadwerkelijk baten, ook niet kunnen schaden. Zoals het NBA-initiatief dat beoogt het 'lerend vermogen' van het accountantsberoep te verbeteren.
Ofwel: het ontwikkelen van kennis door beter te leren van fouten en incidenten. Altijd goed, je kunt er zoals gezegd niet tegen zijn.
De NBA heeft er een bestuurlijk project en prioriteit van gemaakt. Bedoeling is om met name te leren van de medische sector en de luchtvaart. Van anderen dan accountants dus. Inmiddels zijn zelfs tien thema's benoemd. Overigens doorspekt met Engelse termen: blame free reporting, safety reports, standard operating procedures, (de)briefings, crew resource management en last but not least: human factor awareness.
Enfin. Ook ik ben overtuigd van het feit dat het goed is de luiken te openen, oog te hebben voor andere disciplines en daarvan te leren. Geen misverstand daarover. Maar zijn de oplossingen van anderen wel toegesneden op onze problemen? Of anders gezegd: de oplossing is het probleem niet! Een kreet die mijn Nyenrode-collega en filosoof Edgar Karssing als titel voor zijn recente boek gebruikte. Met daarin als vertrekpunt: wat is de vraag achter de vraag, wat is het echte probleem? Met als conclusie: een goede oplossing voor een verkeerd probleem is uiteindelijk een verkeerde oplossing.
Kortom, ik ben ook overtuigd van het feit dat het nóg veel effectiever is om eerst een aantal stappen binnen ons eigen beroep te zetten. Te leren van onze eigen fouten en incidenten in plaats van die van anderen. En laten we wel wezen: er zijn nogal wat van dergelijke misslagen om mee te oefenen. Daarom een aantal voorstellen van mijn kant.
De eerste betreft het opstellen van een Publieke Managementletter aangaande het accountantsberoep. Met daarin een probleemanalyse van hoe het zover is gekomen dat dit beroep (te)veel kritiek krijgt en (te)veel maatschappelijke relevantie en vertrouwen is verloren. Zelfreflectie en zelfkritiek mogen niet in de managementletter ontbreken. Een deugdelijke probleemanalyse alsmede de signalering en erkenning van knelpunten, zijn noodzakelijk om tot verbeteringen en herstel van vertrouwen te komen.
Ten tweede moet het Accounting Establishment - mijn favoriete Engelse term - in den brede (beroepsorganisatie, besturen accountantsorganisaties, hoogleraren) ‘heilige huisjes' ter discussie durven stellen en deze drastisch te veranderen of zelfs af te breken. De meest in het oog springende betreft het huidig bedrijfsmodel van accountantsorganisaties. De mooie woorden over kwaliteit ten spijt, het draait nog steeds om omzet, winst, kostenbesparingen en partnerbeloningen. Een model dat nog steeds perverse belonings- en loopbaanprikkels bevat.
Ten derde moet de bereidheid bestaan om te leren van goede en slechte zaken. De claim van het Accounting Establishment dat er dankzij accountants 'ook veel goed gaat' wordt nimmer geobjectiveerd en is niet wetenschappelijk getoetst. Bovendien is het nog maar zeer de vraag of daar waar misslagen ontbreken, dit succes (louter) kan worden toegerekend aan de accountant. Of kwam het succes doordat het in casu om een keurig bedrijf gaat dat eenvoudigweg niet scherp aan de wind wenst te zeilen of waar commissarissen hun corrigerende werk reeds hebben gedaan?
We moeten dus leren van de goede zaken én van misslagen. Juist van die laatste kunnen we veel leren. Dus is meer openheid nodig. En het accepteren van aansprakelijkheid daar waar het verwijtbaar is misgegaan. Door onkunde of zelfoverschatting. Door falende kwaliteitsbeheersingssystemen en bij gebrek aan collega's die corrigeren en ingrijpen daar waar het nodig is.
Ten vierde noem ik het serieus investeren in innovatie. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs en de accountantsverklaring. Ik zie te veel woorden, te weinig daden. Eigenlijk kunnen we hier de gehele Tuacc-agenda noemen. Ik heb vaak het idee dat veranderingen in andere sectoren zoveel sneller gaan dan binnen ons conservatieve beroep. Kan het niet? Of willen we het niet?
Tot zover. Ik beoog niet hiermee een limitatieve agenda te zetten. Evenmin beoog ik het NBA-initiatief te kapittelen. Je kunt daar immers niet tegen zijn. Maar het is bij lange na niet genoeg en het is naar mijn mening niet de eerste stap die dient te worden gezet. Het is te veilig. Te risicoloos. Te makkelijk. Te obligaat. Te weinig innovatief. Te weinig uitgaand van de eigen kracht van ons mooie beroep.