Opinie 14 februari 2013

Nieuwe VGBA: kort maar krachtig

Sinds enige tijd loopt de consultatieperiode over de nieuwe Verordening Gedrags- en Beroepscode Accountants (VGBA). Het concept staat op de NBA-website en de auteurs spannen zich in om er bekendheid aan te geven. Zo verzorgde Anton Dieleman op 7 februari 2013 in Arnhem een presentatie voor een bomvolle zaal van de NBA afdeling Oost.

De code omvat alleen de fundamentele principes. De toelichting staat apart en de voorbeelden uit de oude VGC zullen terugkomen in de nog te schrijven nadere voorschriften en praktijkhandreikingen. Wat de code ook een stuk korter maakt is dat de differentiatie naar ledengroepen (openbaar, intern/overheid en in business) is losgelaten.  

Al met al is de nieuwe code overzichtelijker en duidelijker geworden. Dat wil niet zeggen dat er geen discussiepunten zijn.

In de eerste plaats is daar het voorgestelde artikel 11 van de VGBA, waarin van de accountant die een assuranceopdracht uitvoert onafhankelijkheid wordt geëist. Maar onafhankelijkheid is geen fundamenteel principe, het is een uitwerking van het principe van objectiviteit. Artikel 11 kan dus in de code geheel gemist worden en hoort thuis in een nader voorschrift.

Daarbij merk ik op dat de eis van onafhankelijkheid wordt opgelegd aan alle accountants, waar dit voorheen was beperkt tot openbaar accountants. Dit in afwijking van de internationale (IFAC) regelgeving. Het is te vrezen dat deze benadering zal doorklinken in de nog te schrijven nadere voorschriften onafhankelijkheid. Dat zou een onnodige en daarom onwenselijke uitbreiding zijn van de scope van de nadere voorschriften onafhankelijkheid.

Immers, de eis van onafhankelijkheid is alleen relevant voor het brede maatschappelijk verkeer, voor de openbaar accountant dus, om de schijn van bevooroordeeldheid te vermijden.

Want kenmerkend voor de openbaar accountants is dat hij functioneert als assurance provider voor het maatschappelijk verkeer, terwijl de andere ledengroepen assurance provider zijn voor hun opdrachtgever. Voor hen is het fundamentele principe van objectiviteit voldoende; de eventuele beperkingen uit hoofde van hun positie kunnen zij met hun opdrachtgever bespreken.

In Arnhem ontspon zich nog een interessante discussie over de werkingssfeer van de code. In het concept wordt dit in een schema uitgewerkt, waaruit blijkt dat de code van toepassing is in zowel de beroepsuitoefening als ook in de privésfeer, voor zover dat de beroepsuitoefening raakt.

Dit laatste moeten we zo interpreteren dat een accountant die voor zichzelf een valse aangifte inkomstenbelasting doet, de code schendt (en dus tuchtrechtelijk kan worden aangepakt), maar de accountant die te hard rijdt niet. U voelt wel dat hier een grijs gebied ontstaat.

In de zaal waren de meningen verdeeld. Iemand verdedigde de stelling dat je 24 uur per dag accountant bent. Dat schept verplichtingen, dus je moet je altijd, ook in de privésfeer, houden aan de fundamentele principes. De achterliggende redenering is dat als je als persoon (bijvoorbeeld) niet integer bent, dat geldt voor de persoon als geheel, en dan ben je niet geschikt voor dit beroep.

Anderen zagen dat weer anders, vanuit het idee dat we een beroepsorganisatie zijn en geen kerk. Daar is ook wat voor te zeggen. In de discussie kwam het voorbeeld aan de orde van een accountant die scheidsrechtert op zaterdag en een verkeerde beslissing neemt. Tuchtrechtelijk verwijtbaar? Natuurlijk niet. Maar wat nu als blijkt dat die scheidsrechter is omgekocht? Mij dunkt, dan wel. Ik denk dat de voorgestelde code hier wel de juiste keuze heeft gemaakt.