Vertrouwen herwinnen
Verplichte kost voor studenten accountancy is onder meer literatuur die is geschreven in de jaren dertig van de vorige eeuw.
Jurgen van Breukelen
Daarin wordt in de leer van het gewekte vertrouwen de externe accountant beschreven als 'de vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer' en in het bijzonder vertrouwenspersoon voor hen die niet zijn opdrachtgever zijn.
Veel relevanter kun je in de samenleving niet zijn, lijkt me.
Maar nu deze samenleving ons nadrukkelijk, en niet mis te verstaan, op deze vertrouwensrol aanspreekt hebben we moeite met het formuleren van het juiste antwoord. En lijkt ons kompas ons in de steek te laten.
'Waarom heeft de accountant niet of niet eerder aan de bel getrokken?', is de vraag die steeds vaker en indringender klinkt als een organisatie onverwacht in financiële problemen komt of berichten over onregelmatigheden zoals fraude opduiken. Ook politici en opiniemakers in binnen- en buitenland zijn kritisch over accountants en dringen aan op een cultuurverandering, al dan niet met nieuwe wetgeving als stok achter de deur.
KPMG realiseert zich dat we die kloof niet alleen maar kunnen dichten door in het maatschappelijk verkeer te wijzen op overspannen of onjuiste verwachtingen die er bij het publiek zouden leven. Met alleen beter uitleggen wat we wel en niet doen, komen we er niet.
Dat bedacht ik me toen we aan het werk waren met onze 'Verwachtingenkaart'. In verschillende sessies hebben we eind 2012 onze stakeholders geraadpleegd en letterlijk in kaart gebracht wat zij van KPMG verwachten. De Verwachtingenkaart hebben we afgelopen zomer gepubliceerd, we zijn nu het vervolg van de dialoog met de verschillende stakeholders aan het voorbereiden.
Deze Verwachtingenkaart houdt ons een spiegel voor en helpt ons te begrijpen waarom in het maatschappelijk verkeer soms kritiek en irritatie ontstaat wanneer wij niet handelen zoals men van ons verwacht. Er spreekt duidelijk uit dat we beter aan moeten geven waarom we aan sommige verwachtingen niet kunnen, willen óf mogen voldoen.
Het afgelopen jaar hebben we veel aandacht gegeven aan kwaliteitsontwikkeling en monitoring daarvan. We hebben een reeks belangrijke maatregelen genomen om onze processen, professionele cultuur en beroepsuitoefening nog verder aan te scherpen.
We hebben een planning- en monitoringsysteem ingericht voor de urenbesteding van de kwaliteitsreview door de tweede partner, en verplichte trainings- en intervisiesessies ontwikkeld.
Daarnaast hebben we portfolioreviews geïntroduceerd om werkdruk en competenties te evalueren in relatie tot de portfolio, alsook prestatie-indicatoren per partner op het gebied van kwaliteit, compliance en risicobeheersing. Inschakeling van vaktechnisch specialisten is niet meer vrijblijvend en tijdige roulatie voor niet-oob's kent een scherpe monitoring. Sanctionering van non-compliance is aangescherpt.
De interne randvoorwaarden zijn nu op orde, nu komt het aan op het gedrag en de stevigheid van mensen om intern elkaar aan te spreken en bij de cliënt vasthoudend te zijn en de rug recht te houden. En op het publieke podium, in het bijzonder in de aandeelhoudersvergadering, een heldere en overtuigende verantwoording af te leggen over het geleverde werk. Waarin ook duidelijk wordt gemaakt tot hoe ver de verantwoordelijkheid van de accountant reikt, hoe hij daar in heeft geacteerd en hoe zich dat verhoudt met de expliciete verantwoordelijkheid van bestuur en raad van commissarissen. En hoe hij omgaat met de dilemma's, bijvoorbeeld de spanning tussen de behoefte aan meer transparantie en de geheimhoudingsplicht.
Een stevige, herkenbare en communicatief overtuigende rol van de externe accountant: Samen met onder meer de kantoorspecifieke kwaliteitsrapportage van de AFM vanaf 2014, de ondernemingspecifieke controleverklaring en de publieke management letter, moeten we in staat zijn het publieke vertrouwen te herwinnen.
Het cliché luidt dat vertrouwen te voet komt en te paard gaat.
Maar vertrouwen kan ook te paard komen: de huidige maatschappelijke relevantie van de accountant als vertrouwenspersoon biedt die kans.
Jurgen van Breukelen is voorzitter van de raad van bestuur van KPMG.
Deze opiniebijdrage is er een in een serie bijdragen van voorzitters van grote accountantskantoren in Nederland.