Opinie

Cfo fileert Muis

Het artikel 'Weg met de cfo?' geeft voor het eerst een gezonde push back op een aantal provocerende bijdragen van mij over de staat van dienst van de eerste fiduciaire verdedigingslijn in onze corporate governance: de cfo.

De cfo, de man/vrouw die ook de integriteit van de cijfers en de stand van beheersing van de controle van - vooral - onze financiële instellingen moet verzekeren.

Het heeft mij, en de redactie, wel wat moeite gekost de tongen los te krijgen. Maar zij die uiteindelijk reageren liegen er niet om. Het brengt de auteur van het artikel ertoe om mijn voorstel om de cfo-functie gewoon af te schaffen, te bestempelen als ‘radicaal'.

Jawel, iedere nulhypothese is radicaal, maar daarom nog niet onnuttig. Wel reden voor de respondenten om vrij unaniem mijn filering van de cfo naar het rijk der fabelen te verwijzen.

Ik ben de respondenten zeer dankbaar, omdat zij de eersten zijn die hun nek durven uit te steken over een onderwerp dat voor anderen - in academia en praktijk - duidelijk een te hete aardappel was om ook hun stem te verheffen. Terwijl het toch gaat over de integriteit en werkbaarheid van een essentiële functie.

Wat heeft mijn jarenlang drammen per saldo opgeleverd? Wel, vier geprononceerde stemmen van keien van mensen in praktijk en theorie over het functioneren van de cfo.

Het was een tour de force op zich om die op de Bühne te krijgen. De meesten onder ons prefereerden aan de zijlijn te blijven. De cfo is nog steeds oppermachtig, ondanks (in termen van economische relevantie) zijn/haar herhaald falen. Nee, we noemen geen namen, gewoon de krant lezen.

En wat is het resultaat? Vijf ingewijden, inclusief uw scribent, die het in ieder geval over één ding eens zijn: een bonusgedreven cfo is een corporate governance wangedrocht. En aan deze perverse impuls moeten grenzen worden gesteld.

Dat is vooruitgang, belangrijke vooruitgang, een novum in het Nederlands

corporate governance debat, waarop moet worden voortgeborduurd. Bravo!

Maar de vier respondenten hebben het moeilijk met de stelling van ondergetekende dat we tevens de cfo-functie maar moeten afschaffen.

De tegenstanders maken niet helemaal duidelijk waarom 'business as usual' de voorkeur verdient. Hun verwijt van een 'theoretisch debat' klinkt luid en duidelijk door. Waarop ik zeg: Theoretisch? Theoretisch? De hele Nederlandse financiële wereld ligt op zijn kont en de ratio van architectuur van de cfo-functie, de eerste poortwachter bij uitstek, mag niet aan de orde worden gesteld?

We besteden eindeloze debatten aan het disfunctioneren van het openbaar beroep. Mogen we a.u.b. ook even praten over hen die het startsein geven voor alles wat de interne en externe accountant doet, of niet doet: de cfo?

Nee, iedere (structureel) disfunctionele poortwachtersfunctie is een gevaar voor de corporate stakeholders, met name voor de recentelijk ontdekte nieuwe stakeholder, de belastingbetaler. En zo'n poortwachter kan dan beter zijn/haar biezen pakken.

Het alternatief is misschien niet ideaal, maar wel beter dan de status quo.

Dit vruchtbare debat is niet het einde maar het begin van een nog belangrijker debat over 'getting it right at entry level', zonder hetwelk we slechts blijven ronddraaien in cirkels, een kermisattractie van kortdurende lol.

Ik ben de redactie van Accountant(.nl) erkentelijk voor de taaiheid waarmee zij dit thema volgt en in het debat houdt.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Jules Muis verliet in 1995 het openbare accountantsberoep en was vervolgens vice president en controller van de Wereldbank en directeur-generaal en chief internal auditor van de Europese Commissie. Van 2014 tot eind 2020 was hij lid van de Public Interest Oversight Board (PIOB). Muis was van oktober 2012 tot oktober 2015 ook lid van de Board of Auditors van het European Stability Mechanism (ESM). Jules Muis schrijft op persoonlijke titel.

11 reacties

jules muis

AT: Y’all, Bedankt voor Uw reacties, voor of tegen, die er in ieder geval toe bijdragen de financiele rapporterings trap van boven naar beneden te vegen. Want we moeten niet vergeten dat andersom - alleen het kuisen van het openbare beroepsnest onder aan die trap - wel een hoop stof doet opwaaien, maar met beperkt effect. Kunnen we gegarandeerd morgen weer opnieuw beginnen. Zie ook de meest recente blog over het onderwerp van de hand van Frank Verbeeten, die als ik het goed begrijp niks ziet in het evacueren van de CFO uit de Raad van Bestuur. Waar ik ook op tegen zou zijn als daar geen andere financieel manager voor in de plaats zou komen. Ik heb hem/haar ter verduidelijking maar “treasurer” gedoopt, maar het mag ook ‘CFO’ blijven, als ie maar gestript wordt van zijn macht over de registrerende functie, door mij ‘controller’ benoemd; mag ook anders heten. Een paar opmerkingen ons tot de CFO beperkend: zijn handtekening onder het jaarverslag is, extern, de eerste zichtbare verzekering dat het grosso modo, met de integriteit van de jaarrekening en het onderliggende controle systeem wel kosher is. Als we de disfunctionaliteit goed oplossen komt de fragiele rol van de andere (ook) fiduciaire interne poortwachters vanzelf ook aan de orde. But first things first, en simpel houden lijkt me een goede (door)start van het debat. Want zo moeilijk is de probleemstelling ook weer niet: De CFO functie - we blijven om het oog op de bal te houden even bij systeem relevante financiele instellingen - heeft structureel gefaald aan haar verwachtingen te voldoen. De CFO functie heeft structureel gefaald de juiste balans te houden in het jongleren tussen bonen maken en bonen tellen. Dat is jammer, want het alternatief als voorgesteld, het uitsnijden van het zieke deel, is een paardenmiddel uitsluitend om redenen van urgentie voorgesteld. Het zou mooi zijn als de CFO functie kon blijven als ontworpen, maar het werkt niet. Als je tegen zo’n vertrouwde poppenkast aanschopt, komen er natuurlijk allerlei duiveltjes uit het doosje die ons afhouden van de kern van de zaak. Ik ben het daarom eens met hen hieronder die de gedachten afwijzen de CFO constructie qua deskundigheid beter te equiperen door de functie voor te behouden aan RA’s. En heb het al eerder gesteld: a) je kunt deskundigheid gebruiken en misbruiken en b) achter iedere RA ! openbare accountant in opspraak staat een disfunctionele CFO; da’s twee maal niks, in zo’n situatie althans. Bovendien, er zijn voldoende alternatieve opleidingen die de vereiste deskundigheid waarborgen. Het gaat dus om wat anders. Er is in dit debat op deze site en elders en door mij al op gewezen: een bonusgedreven CFO die onvoldoende te rade gaat bij zowel de linker hersenhelft als de rechter, en zijn donkere instincten laat prevaleren, is een bestuurlijk wangedrocht. Deze vrij unanieme conclusie over het pervers effect van een bonus gedreven ook fiduciare poortwachter tot nu toe van deelnemers aan dit CFO debat is winst. Waarbij we ons wel moeten realiseren dat een grote zwijgende meerderheid haar stem nog niet heeft verheven. Dat krijg je bij het op- en aandienen van hete aardappelen. Maar krijg je een goede treasurer ervoor in de plaats, zonder variabele beloning? ik denk het niet, vandaar de splitsing, die zonder aanvullende regelgeving kan plaats hebben, en ons toestaat een goede vast beloonde controller te hebben, naast een goede bonenmaker. Resteren de gerichte vragen van Jan Bouwens van 10-11: AT:Jan, 1)Het verplicht aanhouden van aandelen in het bedrijf door de CFO lijkt me een middel dat erger is dan de kwaal. Als we tenminste spreken over de CFO van nu, tel quel, de disfunctionele, die zijn registrerende functie niet voldoende serieus neemt. Ik zou het zeker contra-productief vinden voor de controller. 2) Jan, wat er achterblijft is een CEO die uiteraard liever niet lastig gevallen zou worden met de paradoxen van de corporate wens enerzijds en de realiteit anderzijds. Ik ga er, anders dan vele reacties op mijn voorstel, van uit dat de meeste CEO’s geen zonnenkoningen aspiraties hebben, de echte feiten willen weten, en dat beter eerste hands kunnen horen uit de mond van zijn controller, de bonen teller, eerder dan gefilterd door mogelijkerwijs een andere zonnenprins de CFO, de man/vrouw met twee petten op, klep over een oog. Niet de ideale situatie, maar wel, gegeven de huidige trieste stand van zaken het beter alternatief. Vooral ook als we de CEO verantwoordelijk willen houden voor gedane zaken. Als we het bij essentialia houden lijkt me een half uur per week oogcontact met de corporate reality checker bij uitstek geen tijdsinvestering die welke CEO dan ook af zal houden van de nodige recepties die bij zijn baan horen. Dit debat toont weer aan dat de louter theoretische gouden driehoek van het scheiden van de beherende, registrerende en bewarende functie ontdaan moet worden tot de top van het klatergoud. Omdat de registrerende functie te veel ondergeschikt is verworden in de afgelopen wilde jaren. Dat die functie ondergeschikt zal moeten blijven heb ik al eerder betoogd, we willen zeker geen wereld bouwen gerund door accountants. Onze beroeps organisatie heeft officieel maar een tamme rol heeft gespeeld deze afkalving van de registrerende functie tegen te houden, of zelfs maar te zien; naar mijn angstig vermoeden angstig zelfs dit onderwerp op de agenda te zetten. De CFO is een powerhouse, nog steeds. Maar dat mag geen reden zijn op dit punt maar de andere kant op te kijken. Dat dat debat is nu schromend is begonnen, is een goede start, mede dank zij Uw reacties en dit fantastisch Accountant.nl discussie platvorm. Met naar ik hoop een ‘wordt vervold’ tot we weer de onderste trap hebben bereikt, het openbare beroep.

Jan Bouwens

AT: Johan Bedankt voor je antwoord. Ik ben het met je eens dat bank CEOs vaak onvoldoende op de hoogte waren van wat zich op de werkvloer afspeelde. Ik herinner me de heer Michael Enthoven die bij zijn aftreden zei dat hij niet wist dat er binnen zijn bank in structured products werd gehandeld toen hij aftrad. Onze nationale regering was zo onder de indruk van zijn kennis en inzicht in bankieren, dat ze hem regeringscommissaris maakten bij het juist genationaliseerde ABN Amro. Kennelijk wilde de regering NIET toezien op de beslssingen van Zalm. Dat neemt niet weg dat bij ondernemingen die echt concurrentie ondergaan de CEO een belangrijke rol speelt. En dat grote ondernemingen niet per se de grootste innovaties hebben mag waar zijn. Het gaat erom dat ze tot innovaties aansporen, en/of dezeopsporen binnen en buiten het bedrijf om deze vervolgens te democatiseren. dat is de functie van de grote bedrijven. rijven. beste groet, Jan

Johan Visser

AT:Jan: Bedankt voor deze tegenspraak. Zal op zoek gaan naar dit onderzoek. Dat de ondernemer verschil maakt in de DGA-sfeer lijkt me helder. Alleen CEO"s van grote ondernemingen met tienduizenden werknemers zijn meestal geen ondernemers maar politiek vaardige bestuurders. In de sfeer van banken hebben we kunnen constateren dat ze heel vaak domweg te weinig kennis hadden van bijv de handelspraktijken op de vloer. Hoeveel zogenaamde topbankiers snapten nu echt hoe derivaten etc werkten? Collegiaal bestuur van grote ondernemingen is m.i veel minder gevaarlijk dan de macho CEO. En daar kan een degelijke ,niet bonusgedreven, CFO sterk aan bijdragen. Maar de CFO niet alleen mag ik hopen. Zou als toezichthouder in bijv een technisch concern ook heel graag gevoed willen worden door knappe technici op nivo van de RvB en RvC. En een slimme jurist in een claimgevoelige omgeving is ook nooit weg etc. Kortom de verheerlijking van de CEO, alleen de naam al, maakt mij argwanend.Is de wereld te complex voor. Net zoals ik moet lachen over de verheerlijking van grote ondernemingen. Echte innovatie komt daar niet zo vaak vandaan. Al was het maar omdat hersens per persoon worden uitgedeeld en niet per organisatie!

Jan Bouwens

AT: Johan Visser De opmerking “Überhaupt is het wat lachwekkend hoeveel aandacht er uitgaat naar een poppetje, CEO geheten, die een concern probeert aan te sturen met vele tienduizenden werknemers.” Is problematisch. Een gedegen onderzoek gedaan in Denemarken (Do CEOs matter?) door Morten Bennedsen, Francisco Perez-Gonzalez en Daniel Wolfenzon laat klip-en-klaar zien dat de invloed van de CEO op de ondernemingsprestaties groot is. Zij laten voor een bijna volledige sample (kvK-data en data gekoppeld aan die van sociale zaken) van de de Deense industrie zien dat als de CEO iets ergs overkomt (bijvoorbeeld het overlijden van de echtgenote) de prestaties van het bedrijf daar minimal drie jaar lang onder lijden. Een van de cijfers: bij het overlijden van de echtgenote loopt de rentabilitiet met 0.8 procentpunt terug. Het is derhlave niet te ontkennen dat de CEO veel invloed heeft. De aandacht die ernaar moet uit gaat is derhalve proportioneel met het belang van dit ‘poppetje tussen tienduizenden werknemers’. Waar het om gaat is dat maximale beveiliging rondom de CEO wordt georganiseerd. Die CEO mag geen gelegenheid krijgen zich te laten meeslepen in zijn gedroomde prestaties. Om die reden hebben we nu precies de CFO. De CFO is gewapend met informatie die de CEO niet in twijfel kan trekken, noch negeren. Dat biedt de CFO de gelegenheid om de CEO op het juiste spoor te houden.

Johan Visser

Beste Jules, Op zich is het mooi dat ook de respondenten nu eindelijk aangeven dat een bonusgedreven CFO een wel heel vreemde figuur is. Tegelijkertijd geeft het ook aan hoezeer we wereldwijd de weg zijn kwijtgeraakt. Ik heb in ieder geval nog geen beter voorbeeld gevonden van de uitdrukking de kat op het spek binden. Dit klemt temeer omdat ik van Accountants geleerd heb dat profit een opinie is en slechts cash real. Tezamen met een set van regels die het ook goedbedoelende en inhoudelijk onafhankelijke Accountants niet makkelijk maakt om handen en voeten te geven aan een getrouw beeld heeft dat de CFO wel erg veel speelruimte gegeven. Bovendien wordt in de hele discussie nog vergeten dat er nogal wat CFO"s ook CEO-ambities koesteren. Van der Hoeven (Ahold) is hier een voorbeeld van. We weten hoe dit is afgelopen. Ben bij Siemens bijv benieuwd hoe de nieuwe CEO, die tegelijkertijd de oude CFO is, gaat opereren. Dat een CEO tegenspel moet krijgen is evident maar dat is hopelijk niet alleen een taak van de CFO maar ook van de overige bestuurders en de RvC. Überhaupt is het wat lachwekkend hoeveel aandacht er uitgaat naar een poppetje, CEO geheten, die een concern probeert aan te sturen met vele tienduizenden werknemers. Maar de mythe van de grote roerganger is natuurlijk wel goed ter rechtvaardiging van beloningspakketten die alle perken te buiten gaan. Wat zouden discussies simpeler en diepgaander worden als bonussen en exorbitante honoreringen tot het verleden zouden gaan behoren.

Jan Bouwens

Beste Jules, Ik houd wel van je radicale voorstellen. Niet omdat ik het noodzakelijk met je eens ben. maar juist omdat hun duidelijkheid. Ik heb twee vragen die we zouden moeten beantwoorden. 1. Zou het verdedigbaar zijn om de CFO te behouden en deze te verplichten aandelen aan te houden in het bedrijf? We zouden voorts bepalen dat de CFO pas twee jaar nadat hij de onderneming verliet zijn aandelen mag verzilveren? We willen toch dat de CFO lange-termijn waardecreatie vergroot. Heus we hebben een CFO nodig, tenzij je een oplossing hebt voor mijn punt 2. 2. Ik heb op deze pagina al eerder aangegeven dat je voorstel sympathiek klinkt. Echter, ik heb nog geen antwoord op de vraag wat te doen met wat er dan achterblijft. En dat is een CEO met absolute macht. De CEO heeft in je voorstel niet langer een partij van gelijkwaardig niveau tegenover zich die hem corrigeert. Juist de CFO beschikt over informatie die het mogelijk maakt de CEO terug te fluiten van als deze te veel luchtkastelen dreigt te bouwen. Een controller zonder rechten in het MT heeft niet het gezag dat nodig is om de CEO zo nu en dan weg te duwen. 3. Je hebt gelijk mijn vragen geven aanleiding tot een derde vraag, mijn oplossing bij 1 kan slechts werken voor beursgenoteerde bedrijven. Maar ook in niet ter beurze genoteerde bedrijven kan de CFO zich inkopen. Nee, binnen een Woco kan dat niet. Maar daar waren we het al over eens geloof ik. Een CFO van een bedrijf dat geen aandelen heeft (en dus geen eigenaren heeft die zo nu en dan de zaak ten geode kan keren!) krijgt geen winstafhankelijke beloning en kan niet delen in de toename van de waarde van zijn organisatie, anders dan in termen van roem. Bedankt voor het feit dat je je nek weer uitstak. Jan

Frank Verbeeten

AT: Rene: mijn reactie op Gerard's reactie was bedoeld om aan te geven dat financiële expertise niet alleen bij RA's aanwezig is, maar ook door andere financiele opleidingen of ervaring kan worden opgedaan. Uitsluiten van andere financiële professionals voor de CFO functie is wellicht niet in het belang van de onderneming (zie ook de reactie van Harry Pruisscher). Daarnaast ben ik zeker niet tegen een tuchtsysteem. Maar een CFO, RA of anderszins, heeft al grote prikkels om te voorkomen dat de jaarrekening moet worden herzien. Een CFO van een onderneming die de jaarrekening moet herzien loopt grote kans om ontslagen te worden, heeft veel minder kans op een nieuwe baan, en heeft een grote kans op rechtzaken en boetes. De vraag is of een tuchtsysteem daar nog veel aan toe voegt.

Rene van Wingerden

AT:Frank: Dat lijkt een open deur: iemand met meer expertise maakt minder fouten. Maar het kan ook betekenen dat iemand met meer expertise gehaaider is in het verbergen van winststuring of frauduleuze verslaggeving / om de tuin leiden van de controlerend accountant. Een tuchtsysteem bovenop inhoudelijke expertise kan dan toch relevant blijven.

Harry Pruisscher

Om de cruciale CFO posities voor te behouden aan registeraccountants is erg kort door de bocht. Ook de beroepsgroep van registercontrollers heeft een overeenkomstige gedragscode, geborgd met een Raad van Tucht en een Raad van Beroep.

Frank Verbeeten

AT: Gerard: Uit onderzoek blijkt inderdaad dat het benoemen van CFO's met een grotere financiële expertise de kans op een herziening van het financieel jaarverslag vermindert. Dit geldt echter niet alleen voor RA's die benoemd worden tot CFO, maar ook voor MBA's die benoemd worden tot CFO en voor CFO's die eerder ervaring hebben opgedaan als CFO.

Gerard Dirven

Wellicht is het een idee om in het kader van corporate governance uitsluitend registeraccountants te benoemen op de meer cruciale cfo posities. Zij zijn immers expliciet gebonden aan de voor hen geldende gedragscode inhoudende professionaliteit, integriteit, objectiviteit, vakbekwaamheid en zorgvuldigheid en vertrouwelijkheid, en kunnen daarop worden aangesproken. Bedreigingen als eigen belang en intimidatie dienen door hen expliciet te worden geadresseerd.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.