Opinie 03 oktober 2013

Waarom OK-Score niet als indicator gebruiken?

Velen zien de noodzaak van innovatie in de accountantscontrole. Waarom is er dan toch zoveel weerstand tegen de inzet van een innovatief en bewezen instrument als de OK-Score?

Laat ik één ding vooropstellen: ik ben zakelijk belanghebbende bij de OK-Score.  Maar het hiernavolgende zou ik ook zonder die betrokkenheid hebben kunnen schrijven. Ik schrijf hier als accountant en vertrouw er op dat we de discussie inhoudelijk kunnen voeren, op argumenten.

Veel van de veranderingen die tot nu toe bereikt zijn in de accountancy komen voort uit analyse van wat er fout ging en gaat, resulterend in voorstellen voor meer controle, andere regelgeving of een ander mensgedrag. Prima resultaten overigens.

Aan de kant van de techniek van accountantscontrole blijft het relatief stil. Logisch, want dat vergt enorme budgetten die zeker bij de 'big four' ook nog eens zijn gecentraliseerd en dominant worden aangestuurd vanuit de Verenigde Staten. Jammer, want de Amerikanen kennen de principes achter de goederen-geldbeweging nauwelijks, één van de fundamenten voor een goede accountantscontrole. Juist nu jammer, omdat data-analyse door de nieuwe beschikbare technieken aan een revival bezig is en het vertrekpunt bij dergelijke analyses wezenlijk is.

Toen ik op een van de eerste TUACC-bijeenkomsten Willem Okkerse tegenkwam, die claimde dat hij business failure vroegtijdig kon ontdekken leek het in ieder geval zinnig om eens te gaan luisteren. Immers, de grootste grief bij bijna alle debacles die de positie van de accountant zo hebben uitgehold is 'de accountant stond er bij en keek er naar, maar merkte niets of in ieder geval zei niets '.

Inmiddels lijkt toch wel vast te staan dat de methodiek van Okkerse werkt. Het model spoort logische maar vooral ook onlogische verbanden op in de opeenvolgende jaarrekeningen en tussen jaarrekeningposten en komt zo tot een soort unieke 'fingerprint' van een onderneming.

Die onderneming vaart een bepaalde koers en het model bepaalt ook de mate waarin die koers binnen een bepaalde termijn kan worden bijgestuurd. Blijkt de ruimte voor een koerscorrectie onvoldoende, dan loopt ze (uitgaande van de eigen mogelijkheden tot bijsturing) op de klippen. De OK-Score drukt dit uit in een cijfer: 1 is uitstekend, 10 een bijna zekere business failure in de komende drie jaar.

Vanuit de logische verbanden geeft het model ook nog 'onverklaarbare' posten aan (not accounted for). Die zijn een mogelijke indicatie voor vreemde boekingen, fraude en dergelijke. Zo zocht het model indertijd naar ongeveer € 1 miljard bij Ahold, reden voor Okkerse om vroegtijdig en in het openbaar te waarschuwen voor dit aandeel. Maar er zijn veel meer sprekende voorbeelden.

Het lijkt voor de externe accountant (maar ook voor toezichthouders bij ondernemingen) dus een ideaal instrument voor een eerste verkennende cijferbeoordeling: Wat zegt de OK-Score  en vooral, hoe is de score-ontwikkeling in de afgelopen jaren? Geeft een OK-Score 9 of 10 wellicht aanleiding om de continuïteitsveronderstelling van de leiding nog eens extra tegen het licht te houden? En is er wellicht een substantiële post not accounted for? Bedenk wat de gevolgen waren bij Landis en Imtech nadat ze een 9 of 10 scoorden.

Okkerse wil om een aantal redenen zijn methodiek niet openbaar maken. Om de drempel die een zo ontstane ‘one man show' opleverde weg te nemen, is in mei 2013 het European Rating House opgericht. Belangrijkste aandeelhouders zijn Evert Jan Lammers, de man die de meer dan tweeduizend OK-Scores heeft nagelopen, Willem Okkerse en ondergetekende. De constructie rond deze vennootschap biedt waarborgen voor governance, kwaliteit, borging van de gebruikte software en borging van de continuïteit tegen fatsoenlijke condities. Zij valt straks onder toezicht van de ESMA, de Europese toezichthouder op de financiële markten.

Toch blijven diverse accountants, recent bijvoorbeeld Jacques de Swart in het FD van 31 augustus 2013, opmerken dat eerst het deksel verder open moet, voordat de methode door accountants zal/kan worden geaccepteerd.

Voer voor discussie, lijkt me. Moet een accountant de werking van zijn rekenmachine, zijn audit-software en dergelijke ook kennen voordat hij ze gebruikt? En wat doet een accountant eigenlijk met een credit-rating van een onderneming in de gevarenzone, die hij controleert?

Waarom de OK-Score niet inzetten als indicator voor mogelijke problemen? Waar je als accountant vervolgens rekening mee kunt houden in je controle?

Dat deze innovatieve tool werkt is nu wel duidelijk. De vraag blijft of we hem als accountants ook gaan gebruiken. Dat lijkt op zijn minst een rationele afweging waard. Al was het alleen maar ter bescherming tegen de miljoenenclaims die missers opleveren.