Opinie 21 oktober 2013

Vier dilemma's rond integrated reporting

Integrated reporting is de richting die we in verslaggeving op moeten gaan. De huidige verslaggeving, en dus ook de zekerheid die accountants erbij verschaffen, dreigt zijn relevantie immers te verliezen.

Marcel van Loo

Integrated Reporting (IR) wint snel aan populariteit, als medicijn tegen verkokerd denken binnen een organisatie. De International Integrated Reporting Council (IIRC) heeft dit jaar een 'Framework' voor geïntegreerde verslaglegging ter commentaar voorgelegd aan de buitenwereld.

Integrated reporting kan een succesverhaal worden, maar het zou naïef zijn om de dilemma's te ontkennen die er omheen bestaan.

Een eerste dilemma: moet een geïntegreerd jaarverslag de huidige combinatie van jaarverslag en duurzaamheidsverslag aanvullen of vervangen?

Wat mij betreft moet het geïntegreerd verslag uiteindelijk het enige verslag zijn dat de onderneming uitbrengt. Daarbij gaat het om meer dan het aan elkaar nieten van financieel verslag en duurzaamheidsverslag. Het geïntegreerd jaarverslag levert relevante financiële en niet-financiële informatie vanuit een eigen, innovatief perspectief: Hoe creëert en vernietigt de onderneming waarde op alle relevante kapitaalgebieden - financieel kapitaal, maar ook menselijk, intellectueel, natuurlijk, sociaal en goederenkapitaal?

Zo dwingt integrated reporting om de fundamentele vragen te beantwoorden: wat zijn het businessmodel en strategie van de organisatie en welke risico's zijn eraan verbonden? Hoe heeft het model gewerkt in het recente verleden, wat zijn de verwachtingen voor de nabije en verdere toekomst?

Wil integrated reporting het stokje definitief over kunnen nemen van de huidige financiële en duurzaamheidsverslaglegging, dan moet het uiteraard zijn eigen standaarden kennen. Dat brengt een tweede dilemma met zich mee: zullen die standaarden organisaties niet dwingen om nog veel dikkere verslagen te maken, waar niemand meer doorheen komt? 
Dat moeten we vermijden. Niemand zit te wachten op een geïntegreerd jaarverslag dat de rapportagelasten van ondernemingen fors verzwaart en de information overload bij beleggers uitbreidt met een hoop overtollige ballast.

Het idee achter integrated reporting is juist dat de rapportage niet alleen betrouwbaar, consistent en vergelijkbaar is, maar zich ook beperkt tot wat relevant is, tot wat de gebruiker nodig heeft om zich een correct beeld te vormen.

Hier ligt een opgave voor standaardzetters: formuleer de standaarden zo flexibel dat een onderneming zich kan beperken tot wat belangrijk is voor zijn stakeholders.

Voor de standaarden voor integrated reporting kan worden geput uit bestaande standaarden, zoals IFRS voor financiële rapportage en GRI voor duurzaamheid. We moeten het wiel niet opnieuw proberen uit te vinden. Wel moeten we voorkomen dat het geïntegreerde verslag een 'afvinkrapportje' wordt.

Ondernemingen zelf hebben hier natuurlijk ook een belangrijke verantwoordelijkheid. Zij moeten het geïntegreerde verslag zien als een communicatiedocument, als het instrument om de brede buitenwereld inzicht te verschaffen in het reilen en zeilen van het bedrijf.

Dit brengt me op een derde dilemma: hoe open kan een organisatie zijn over strategie, risico's, resultaten en perspectief? Tast teveel openheid de concurrentiekracht en - als er slecht nieuws is - de juridische positie en reputatie niet aan? Op dit gebied zullen we een evenwicht moeten zoeken. De rapportage moet voldoende concreet zijn om de stakeholders een relevant beeld te geven, maar niet zo concreet dat de strategie door de openbaarheid al aan diggelen ligt.

Zeker in onze steeds pleitzuchtiger samenleving met harde concurrentie zal er altijd een spanning blijven bestaan tussen wat een onderneming kan vertellen over strategie, prestatie en incidenten, en wat de buitenwereld wil weten. In een open samenleving is die spanning gezond. IR-standaarden kunnen nooit pretenderen die spanning op te heffen, maar ze kunnen haar wel kanaliseren.

Het laatste dilemma is onze eigen beroepsgroep. Bij sommige accountants bestaat koudwatervrees. Kunnen we als accountants het verschaffen van zekerheid bij geïntegreerde jaarverslagen wel aan?

Ik vind van wel. Maar dan moeten we twee dingen doen:

Eén: we moeten actief deelnemen aan de ontwikkeling van standaarden voor integrated reporting, zodat die standaarden werkbaar zijn voor zekerheidsverschaffers (zoals accountants) en ook voor iedereen duidelijk wordt welke zekerheid bij (delen van) het geïntegreerd jaarverslag kan worden verschaft.

Net zo belangrijk is mijn tweede punt: we moeten als accountants uit onze comfortzone treden. Als er nieuwe expertise nodig is voor het beoordelen van geïntegreerde verslagen, dan moeten we die als beroepsgroep ontwikkelen. Dat is een kwestie van opleiding, samenwerking en mindset.

Het heeft weinig zin om te roepen 'Ik verkoop alleen fietsen, dat is mijn specialiteit' als de vraag naar fietsen gestaag verdwijnt. Dan is het beter om ook scooters te gaan verkopen of je zelfs breed te herdefiniëren als 'mobiliteitsverschaffer'.

Laten we niet krampachtig vasthouden aan zekerheden uit het verleden die in de naaste toekomst geen zekerheden meer zijn.

Marcel van Loo is country managing partner van Ernst & Young in Nederland. Deze opiniebijdrage is de vierde in een serie bijdragen van voorzitters van grote accountantskantoren in Nederland.