Opinie 07 september 2012

Aanscherping meldplicht illegale praktijken

Meldplichten blijken in de praktijk nogal eens lastig voor accountants. Ze staan namelijk op gespannen voet met hun geheimhoudingsplicht. Toch komt er weer een aanscherping van de meldplicht. Althans, als het aan de International Ethics Standards Board for Accountants (IESBA) ligt.

De IESBA heeft namelijk een concept tot aanscherping van de Code of Ethics uitgebracht. Deze staat tot 15 december 2012 voor commentaar open. De aanscherpingen betreffen de concrete omstandigheden of situaties waarin van de accountant wordt verwacht en in bepaalde gevallen wordt geëist, dat deze tot melding aan de competente autoriteiten over gaat.

Aangrijpingspunt voor de nieuwe meldplicht vormt 'de verdenking van een illegale praktijk'. Dat laatste begrip omvat fraude, maar is breder en ziet bijvoorbeeld ook op onethisch handelen. Wat mij betreft een mooie toevoeging die past bij de maatschappelijke rol van de accountant. En die de beoordeling van (soortgelijke) handelingen als in de recent door mij besproken Greenchoice-casus aan de orde zijn, juridisch bezien, een stuk makkelijker maken.

Een tweede verbreding van de meldplicht - die zich in de voorstellen gaat uitstrekken tot professional services, daaronder ook te vatten de non-audit services - betreft het feit dat deze niet louter ziet op wettelijke controleopdrachten. In de Nederlandse regelgeving (artikel 26 Wta) is de meldplicht in geval van fraude beperkt tot dergelijke opdrachten. Overigens geldt - ook in Nederland - voor de melding van vermeende witwastransacties wel een brede(re) meldplicht.

Een derde verbreding ziet erop dat ook accountants in business een rol inzake het melden krijgen: '(...) a professional accountant in business would be required to disclose the matter to the entity's external auditor, if any, and, in certain circumstances, would have a right to disclose certain illegal acts to an appropriate authority and would be expected to excercise that right'. Consequentie van deze procedure is derhalve dat het probleem - of beter: de oplossing daarvan - feitelijk bij de externe accountant wordt gelegd.

Een vierde verbreding - die qua systematiek een logische consequentie van voorgaande is - betreft het feit dat iedere accountant, daaronder van nu af aan dus ook nadrukkelijk de accountant in business, zijn relatie met de opdrachtgever of werkgever dient te verbreken indien er ten aanzien van de illegale praktijken blijvend onjuist wordt gehandeld.

Verder is van belang dat in het concept nog eens wordt benadrukt dat het publiek belang bij melding centraal staat: 'The professional accountant shall take into account whether a reasonable and informed third party, weighing all the specific facts and circumstances, would be likely to conclude that the suspected illegal act is of such consequence that disclosure would be in the public interest.'

Ofwel: klantbelang en het eigen belang van de accountant zijn dus duidelijk ondergeschikt. En terecht, gegeven de wettelijke borging en taak van het accountantsberoep. Slechts in buitengewone omstandigheden - fysieke bedreiging van de accountant bijvoorbeeld - kan melding achterwege blijven. Buitengewone  omstandigheden zijn - wederom terecht - niet aan de orde indien het gaat om 'circumstances of a commercial nature, such as the loss of a client or income'.

Ik hoop en verwacht dat de NBA - die meestal commentaar geeft op dergelijke concepten die voor consultatie open staan - de aanscherpingen zal ondersteunen. Dit is namelijk één van de eerste concrete initiatieven van de afgelopen jaren waarin het internationale beroep een duidelijke stap voorwaarts zet op een terrein waarop de accountant zijn maatschappelijke meerwaarde kan laten zien.