Bruce Springsteen en de crisis
In onze door cynisme doordrongen cultuur is een Bruce Springsteen-concert een unieke gebeurtenis voor normale mensen, zoals u en ik. Dat schrijft Eric Alterman in The Nation (April 30, 2012). Omdat zo'n concert meer is dan rock & roll en The Boss ook een culturele betekenis heeft. Alterman gebruikt een mooie beeldspraak: de kunstenaar als kanariepiet in de mijnbouw die wordt gebruikt om ons te waarschuwen.
Springsteen is meer dan rock & roll. Hij zingt over liefde als iedereen, maar op zijn laatste album 'Wrecking Ball' hekelt hij de onverantwoordelijkheid en het manipulatieve karakter van bankiers: 'If I had me a gun, I'd find the basterds and shoot'em on sight.'
The Boss is boos. Hij is boos over de crisis. Hij is boos over het gebrek aan controle op financiële instellingen. Hij is boos over de afwenteling van de problemen op de middenklasse en de arbeiders. Hij is boos over de toenemende schulden die wij hebben, de bezuinigingen die worden doorgeschoven naar het klootjesvolk, het verlies aan banen en de (jeugd)werkloosheid.
Niemand neemt verantwoordelijkheid. Wij allemaal schuiven de zwarte piet door naar iemand anders. Er is geen stem meer om uitdrukking te geven aan de toenemende ongelijkheid en het egoïstische gedrag van één procent van de Amerikaanse bevolking die veertig procent van het kapitaal in handen heeft. Econoom Joseph Stiglitz, de Nobelprijswinnaar, introduceerde de 1/99-procent-vergelijking om aan te geven hoe scheef de verhoudingen zijn geworden.
Springsteen is al decennialang een 'kanariepiet'. Op Nebraska (1981) vertolkt hij de gevoelens van mensen die door de kieren, gaten en verkruimelende vloeren van de Amerikaanse Droom vallen. En, dat in een tijd waarin onder president Reagan de werkloosheid was gestegen tot elf procent Springsteen is onderwerp geworden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek. De literair-historicus Garman spreekt over zijn teksten als 'working class geographies': fabrieken die sluiten, mijnen die worden gesloten, bedrijven die werknemers ontslaan.
In abstracte lezingen van politici, hoge ambtenaren en leidinggevenden van het SCP en de WRR dringen niet altijd de feitelijke gevolgen van dit alles door voor individuen. Springsteen heeft altijd sociaal commentaar gegeven: 'Blind faith in your leaders, can get you killed.' Hier hekelt hij de zinloosheid van conflicten die jonge mannen en vrouwen de dood injagen in een politieke realiteit die - in zijn ogen - absurd is.
In 'American skin (41 Shots)' hekelt hij de zinloosheid van 41 schoten door vier rechercheurs in burger in het lichaam van een jonge Afrikaanse student die in zijn binnenzak grijpt naar zijn ID.
Springsteen verbaast zich over het doofstomme karakter van ons als burgers die de crises laten gebeuren. Wij die geen mening hebben, wij die geen positie innemen. U en ik. Ik weet niet of The Boss hierin gelijk heeft. Misschien in de VS. Maar kiezers in Griekenland, Frankrijk en recent in Duitsland keren zich af van de gevestigde politiek. En, van de bezuinigingen.
Springsteens doelgroepen zoals de arbeiders en de middenklassen zien zich geconfronteerd met bezuinigingen, verhoging van eigen bijdragen, stijging van pensioenpremies en daling van pensioenpremies, en de fat cats in het financiële stelsel krijgen nog steeds bonussen.
Toch vind ik het geruststellend in dit alles dat de bezuinigingen ook zorgen voor een kaalslag in de cultuur. Je moet er toch niet aan denken dat we meer van die kanariepietjes betalen voor een opleiding waarmee ze u en mij om de oren slaan. Ook fijn is het dat we een hoog ontwikkelde commerciële omroep hebben die met nimmer aflatende contests, beoordeeld door een hoog deskundige jury, ons volk volstrekt dom houdt. Ook fijn is het dat hoogleraren aan de leiband lopen van corporate interests en schoothondjes zijn geworden.
Met veel van zijn bekende pathos houdt The Boss ons voor dat we in de 1/99-procent-zaak een standpunt moeten innemen. Aan welke kant sta jij, en trek je consequenties?
Gelukkig treedt die oude rocker dit jaar maar een keer op in ons land. Op Pinkpop. Iedereen is daar toch too far out om politiek actief te worden. Stel je voor! Je moet er toch niet aan denken dat wij als burgers weer voor onszelf zouden opkomen. Springsteen zingt op 'Wrecking Ball' in het openingsnummer ‘We take care of our own' en stapt daarmee in een historische traditie waarin burgers de politiek bepaalden.
Daar moet je toch niet aan denken? Onze huidige politieke elite kan dat als geen andere elite in de afgelopen tweehonderd jaar. Eerlijke, oprechte. vakbekwame en betrokken politici die het beste met ons voor hebben. En, die paar uitglijders binnen het financiële stelsel, die paar witteboordencriminelen, zijn toch eerder uitzonderingen dan regel?