Eindrapport 'commissie De Wit' avant la lettre
Morgen wordt het eindrapport van de Parlementaire Enquêtecommissie Financieel Stelsel ('commissie De Wit') gepresenteerd. Tijdens de Paasdagen las ik met plezier een (niet zo) fantasie over hetzelfde onderwerp, het boek 'Struikelbank' van Sybren Kalkman.
Er is op deze site al eerder over verhaald. Sybrens literaire poging is faction, een mengeling van feiten en fictie.
De feiten zijn in de selectieve anekdotische werkelijkheid gemakkelijk te herkennen: de financiële crisis en hoe die in onze eigen financiële wereld - accountants incluis - heeft gespeeld en nog steeds niet is uitgespeeld.
Want deze crisis lijkt een Unvollendete. Een theatrale jamsession waarin de verschillende aktes worden geschreven door de cast zelve, met geïmproviseerde enscenering door acteurs/spelers, het doek permanent half gevallen en het publiek nog steeds hopend dat het weinig met hun dagelijks leven te maken heeft.
De fictie-elementen in het boek - de plot, sex, Nederland onrustig woonland en de emancipatie van de werkvrouwen sinds mijn eigen Sturm und Drang-tijd - zijn even bewegend en onvoorspelbaar. Behalve dan de voorwetenschap dat de ik-figuur het zal overleven om het allemaal op eigen wijze na te vertellen.
"Dit boek is er een tussen de genres in", zegt Sybren Kalkman met understatement in zijn verantwoording bij het boek.
En inderdaad, het biedt een rijke cocktail: een verhandeling over sociale politiek, financieel systeem, maatschappelijke orde, streekroman, reisroman, fietspadkaart, schelmenroman, detective, een casestudie die op Harvard niet zou misstaan, een Handboek Doordenken voor Dummies, een tutorial in sadomasochisme, een PhD in de psychologie van oob's, accountants in actieve dienst, plus een optimistisch vlugschrift over de geriatrische stand van het libido van accountants die van hun natrekrechten (heb ik altijd al een vreemde term gevonden) genieten. Het kan niet op.
Voor degenen die hun voeten liever niet nat maken met een plot en erotiek, maar graag doordringen tot die andere existentiële halve waarheid-werkelijkheid van ons professioneel bestaan, is het makkelijk het boek te ontdoen van de quasi-ballast: men schudde het even uit bij het open raam en houde het even onder de koude kraan.
Wat dan overblijft zijn zo'n honderd bladzijden scherpgerande gouden waarnemingen over waarom we zijn waar we zijn, het verdelingsvraagstuk, waarom we niet verder of ergens anders zijn, en hoe taai het is de bestaande machtsstructuren te doorbreken. Inclusief een tien stappen Stufentheorie over de bouw van hellende vlakken op hellende vlakken, het tipping point van zo'n constructie en de afgesloten weg terug als lezersbonus.
Ik denk dat de waarnemingen van de auteur complementair zullen blijken te zijn aan wat de commissie De Wit erover te zeggen zal hebben. En vooral scherper. De commissie zal willen/moeten komen met het onvermijdelijke politieke compromis, terwijl Kalkman al voorspelt dat ze - als alle hervormers - wel in de juiste richting zullen gaan, maar dat de kern van het probleem dieper zit. Om het wat onvriendelijk maar indringender te zeggen: schijnoplossingen dus, voor hen die naar duurzame oplossingen streven.
Maar als vrijgevochten en gepensioneerd accountant heb je andere middelen tot je beschikking om je punt te maken dan een kamerbrede Parlementaire Commissie. Vriend, collega, auteur en medestudent van weleer Sybren Kalkman, grijpt de gelegenheid gretig aan om zich in- en uit te leven in de gedachtewereld van hen die het fiasco van de kredietcrisis van dichtbij hebben meegemaakt, veroorzaakt, geanalyseerd of getolereerd. U heeft velen van hen kunnen zien in het getuigenbankje van Jan de Wit.
Het is de wereld waarin 'ons' ons verneukt(e) en de rekening in steeds hogere sferen legt, totdat hij bijna uit zicht is. Maar waar 'what goes up, goes down' wel degelijk blijft gelden en waar ‘wat niet ziet deert niet' ongenadig kan worden afgestraft.
Ik hoop dat Kalkman daar eens een nieuwe toekomstverkenning over zou willen schrijven: de wereld van 2025 als we de hervormingwil of -onwil van 2012 doorzetten.
Voor mij mag dat gerust weer worden verpakt in dezelfde genre-overschrijdende zoekplaatjesstijl. Ik zet het raam, de kraan en de geest wel weer open.