Opinie 30 maart 2012

Weyl-uitspraak: inzage in accountantsdossiers

Zoals eerder door mij betoogd stimuleer ik derden die schade menen te hebben geleden door accountantsfalen, gebruik te maken van een rechtsvordering ex artikel 843a Rv.

De uitspraak (LJN BW0075) deze week in de casus Weyl/KPMG geeft daartoe nadere kaders en is voor iedere accountantspraktijk van belang.

Ik verhaalde eerder over deze casus en het daarin naar voren komende fraudepatroon. De curatoren van Weyl onderzoeken of KPMG verwijtbaar tekort is geschoten in haar toezichthoudende taak. Om dat vast te kunnen stellen lijkt het fair (en wat is hier eigenlijk op tegen bezien vanuit de accountant die stelt zijn of haar werk naar behoren te hebben uitgevoerd?) het accountantsdossier in de beoordeling te betrekken. Dat verzochten de curatoren - via de voorzieningenrechter - dan ook, zulks tegen de zin van de accountant.

Een aantal punten in de uitspraak is voor het schetsen van de kaders waarbinnen inzage in het accountantsdossier kan worden afgedwongen van belang, namelijk:

• in de casus is niet uit te sluiten dat de accountant kan worden aangesproken op wanprestatie of onrechtmatige daad. In voorkomende zaken dienen rechtsbetrekkingen als deze dus door een eiser goed te worden onderbouwd. Overigens stelt de rechter ook dat het denkbaar is dat 'deze fraude op zodanige wijze heeft plaatsgevonden dat een redelijk bekwaam en redelijk handelend accountant die niet behoefde te ontdekken';
• inzage in het accountantsdossier krijgen is voor een curator relatief makkelijk omdat 'het tot de taak van curatoren behoort te onderzoeken of de accountant al dan niet in het toezicht is tekortgeschoten en zo ja voor de geleden schade aansprakelijk is te stellen';
• van groot belang voor de accountantspraktijk is de volgende normstelling die in de uitspraak is opgenomen: 'In het algemeen mag worden verwacht dat KPMG bij het afleggen van verantwoording duidelijk maakt hoe zij de controle heeft aangepakt en welke stukken zij bij of via de [cliënt] heeft opgevraagd, welke instructies zij heeft gegeven en welke vragen zij heeft gesteld. In het bijzonder op de punten waar voorshands van fraude moet worden uitgegaan mag worden verwacht dat KPMG gedetailleerd uiteenzet op welke stukken zij haar oordeel heeft gebaseerd, welke controles zij heeft verricht en wat daarvan de uitkomst was'.;
• uitgangspunt is dat een accountant niet alleen verplichtingen heeft jegens de gecontroleerde vennootschap, maar ook tegenover (bijvoorbeeld) de schuldeisers daarvan. De lat voor aansprakelijkheid ligt niet al te hoog: 'voldoende kan reeds zijn dat KPMG door haar handelen of nalaten schuldeisers zou hebben benadeeld doordat deze op grond van de ten onrechte gewekte schijn van kredietwaardigheid goederen en diensten hebben geleverd.';
• het beroep van KPMG op geheimhouding jegens de curatoren faalt 'nu deze de belangen van de boedel van de gefailleerde opdrachtgever van KPMG behartigen.';
• het door KPMG gevoerde - mijn inziens uiterst zwakke verweer - dat interne stukken 'zonder uitvoerige toelichting' niet te begrijpen zouden zijn en dat deze 'ook vertrouwelijke informatie over (de werkwijze van) KPMG bevatten' werd eveneens makkelijk verworpen. Het eerste deel van dit verweer is alleen al onbegrijpelijk omdat COS 230 van de accountant eist dat deze de controledocumentatie zo opstelt 'dat die voldoende is om een ervaren accountant die voorheen niet bij de controle betrokken was in staat te stellen om inzicht te verwerven'. Dit laatste onder meer in de 'significante professionele oordelen die zijn gemaakt om tot conclusies te komen' (overigens kan een curator die een accountantsdossier niet begrijpt zich laten bijstaan door zo'n ervaren accountant). Terug naar het oordeel van de rechter over die (vermeende) onbegrijpelijkheid: 'Het staat [de accountant] daarbij vrij de benodigde toelichting te geven en zij is daartoe zelfs, gezien de hiervoor besproken verplichting om verantwoording af te leggen, verplicht';
• indien een accountant erin persisteert dat interne stukken niet uitgeleverd behoeven te worden, zal deze 'een beschrijving van het stuk moeten geven en moeten toelichten waarom dat stuk niet kan bijdragen aan het door de curatoren te vormen oordeel'. En als de opgegeven reden de curator niet weet te overtuigen kan deze gemotiveerd en eventueel via een nieuwe procedure alsnog afgifte van die stukken vorderen.

Deze kaders zijn zeer belangrijk voor accountantsorganisaties die te maken krijgen met cliënten waarbij fraude speelt of die failleren en waarbij de vraagt rijst of de accountant daarbij heeft gefaald. En ik hoef hier niet te betogen dat juist in dit soort kwesties die vragen rijzen en wij in ons jargon dan spreken over de verwachtingskloof.

Tot slot was er ook nog goed nieuws voor KPMG: haar eis in reconventie werd toegewezen. De curator dient aan KPMG stukken af te geven inzake het strafdossier van de FIOD en een fraudeonderzoek uitgevoerd door Ernst & Young. Daaraan kan KPMG wellicht argumenten ontlenen dat zij de controle wel degelijk deugdelijk heeft uitgevoerd en dat zij juist degene is die een partij aansprakelijk moet stellen. Namelijk de voormalig cliënt die contractueel verplicht was de accountant van juiste informatie te voorzien en die bovendien had bevestigd - middels de Letter of Representation - dat er geen aanwijzingen voor fraude waren.