Opinie 02 maart 2012

Laat gebruikers materialiteit bepalen

ESMA, de Europese toezichthouder op de effectenmarkten, consulteert over materialiteit. Een goed moment om te kijken of we niet veel fundamenteler kunnen kijken naar het gebrek aan duidelijkheid rondom materialiteit.

Eerst een eenvoudige definitie: Materieel is de informatie die de beslissing van een gebruiker zou kunnen beïnvloeden. In de woorden van de International Standard Board: Omissions or misstatements of items are material if they could, individually or collectively, influence the economic decisions that users make on the basis of the financial statements.

De materialiteit bepaalt daarmee dus de scherpte van de foto. Als de materialiteit laag is, worden meer details duidelijk, maar bestaat ook het risico dat deze details gaan afleiden. Net zo als een andere diafragmawaarde bij het maken van een foto van een auto of een topmodel in designkleding ertoe kan leiden dat meer of minder details scherp zijn. En soms is het juist gewenst dat alleen het model of de auto scherp zijn, en moet de achtergrond vervagen. 

Principieel is er geen verschil tussen verslaggevingsmaterialiteit en controlematerialiteit. Feitelijk zouden het management en de accountant dus hetzelfde uitgangspunt moeten gebruiken bij het opstellen en het controleren van de jaarrekening. Als je daar vooraf over communiceert kan dat discussies achteraf voorkomen. 

Laten we even bij dat beeld van de foto blijven. Gebruikers vragen om een foto van de onderneming. Deze foto willen ze gebruiken om een beeld te krijgen waarop ze hun beslissingen willen nemen. Waarom vragen we de gebruiker dan ook niet om aan te geven hoeveel detail nodig is? 

Anders gezegd waarom bepalen gebruikers, bijvoorbeeld de raad van commissarissen en aandeelhoudersvergadering of de gemeenteraad, die toch al de opdrachtgever zijn van de accountant, niet de in hun optiek relevante materialiteit? 

Die kan dan gewoon in de opdrachtbevestiging staan, en dan hoeven management en accountant niet te interpreteren wat de gebruikers belangrijk vinden. De materialiteit kan dan ook gewoon als uitgangspunt in de jaarrekening worden toegelicht. 

Wat het management en de accountant nog wel moeten doen is toetsen of de gestelde materialiteit in hun optiek niet te hoog is voor andere gebruikers die niet direct betrokken zijn bij het verstrekken van de opdracht. Het mag niet zo zijn dat de opdrachtgever een te hoge materialiteit kiest en daarmee de belangen van andere gebruikers van de jaarrekening schaadt. 

Bij een eventuele afwijking naar beneden zouden accountants daar transparant over moeten rapporteren. Hetzelfde geldt bij een tussentijdse verlaging. 

Dit is een veel betere oplossing dan achteraf in de accountantsverklaring vermelden wat de materialiteit is geweest. Wat moet gebruikers daarmee, als ze op een redelijke wijze concluderen dat die materialiteit in hun ogen te laag is? 

Hiermee halen we veel van de magie weg rondom materialiteit en maken het wat het eigenlijk ook is: een toetsingsnorm bij het opstellen, samenstellen of controleren van een jaarrekening.