Controle bij oob's: twee oplossingsrichtingen
Op de mooie Tuacc-bijeenkomst van 29 februari deelden accountants hun oprechte zorg over de toekomst van het vak en keken ook sprekers van 'buiten' naar ons metier. Wel leek het vaak nog meer op een persoonlijke en zeker ook oprechte verantwoording voor deelname aan Tuacc, dan op het denken in mogelijke oplossingen.
De oplossing is het inzetten van de beweging, werd gezegd. Zowel een cfo als directeur hield ons een spiegel voor. Ze keken met de ogen van de klant. Volgens mij heb je daar al één kernprobleem te pakken. Accountants zijn er in soorten, in ieder geval moeten ze zich zo gedragen. En daarmee hangt samen wie hun belangrijkste 'klant' is.
Bij oob's, altijd groot en maatschappelijk relevant, met scheiding van leiding en eigendom, wenst de maatschappij een accountant die ongeveer optreedt als een ambtenaar met opsporingsbevoegdheid. Alles moet goed zitten en anders hard optreden.
Dan zijn er de middelgrote organisaties, waar de eigenaar zelf op zijn spullen let (laat letten) en de accountant (verplicht) mee 'mag' kijken of het allemaal goed zit. Een heel complexe rol.
Tenslotte zijn er kleinere organisaties die de accountant gebruiken als adviseur en meedenker in de presentatie naar de diverse stakeholders, die overigens vaak zelf hun eigen boontjes wel kunnen doppen, zoals banken en belastingdienst. Door hun omvang is het maatschappelijk belang van deze entiteiten niet zeer groot.
Die verschillende rolpatronen schetsen meteen de problemen die ontstaan als je ze door één soort accountant (met één NBA) met één soort opleiding en waarschijnlijk zelfs vanuit één organisatie wilt laten invullen. Maar ook als je één 'beweging' voor alle accountants wilt opstarten, zoals Tuacc. De spagaat tussen controleur en meedenker/adviseur wordt groter naarmate je grotere organisaties controleert.
De 'big four' controleren vrijwel alle oob's en de bovenkant van het midden. Vooral daar is het zichtbaar misgegaan. Logisch, want bij die klanten vallen missers sterk op. Bij de grote kantoren is lang gesteld: niet dat je accountant bent maar dat je van ons kantoor bent wordt de nieuwe kwaliteitsaanduiding. In dat opzicht is er de laatste tijd veel verloren gegaan.
De NBA zoekt een deel van de oplossing in een cultuuromslag en in aansturing door de toezichthouders (commissarissen). Dat brengt de accountant meer in de rol van 'controlerend ambtenaar'. Dat lijkt me minder soelaas te bieden. Veel klanten vinden de accountant nu al een 'zeurpiet', over de verkeerde, niet relevante, dingen.
Waar het naar mijn mening echt ernstig fout is gelopen, zijn de aanneemsommen voor de controles. De verwachte adviesomzet met hoge marges is vaak geheel of gedeeltelijk in die bedragen verdisconteerd. En dit blijft doorgaan.
Ik hoor prachtige verhalen hoe je knelpunten controle-technisch kunt aanpakken, maar daarbij wordt nooit gesproken over hoeveel tijd dat gaat kosten. De intern gehanteerde tarieven voor partners en medewerkers vlogen de afgelopen decennia omhoog en de aanneemsommen voor de controle naar beneden.
Onlangs hoorde ik weer een staaltje bij een groot internationaal bedrijf, met dochterbedrijven in vele landen. Na een inschrijfrondje werd de fee door de overnemende accountant gehalveerd. Lekker 'scherp auditen' noemen ze dat en ze beloven ook nog allerlei extraatjes.
Scherp auditen wordt in onze branche ook wel eens aangeduid als 'beredeneerd niets doen'. Lijsten invullen, functiescheidingen nagaan, competenties in kaart brengen, detailrisico's inschatten, enkele interviews en beredeneren waarom het wel goed moet zitten, dat is zo'n beetje de moderne efficiënte controle-approach geworden. En als er dan veel wordt overgewerkt, wordt de overschrijding van het controlebudget net niet dramatisch.
De accountant meer als 'controlerend ambtenaar' namens de commissarissen laten fungeren zou het probleem alleen maar verergeren. Door goed te luisteren in 'open' interviews in de organisatie deed hij vaak de helft van zijn controle. Straks vertellen ze hem niets meer.
Ik zie twee oplossingsrichtingen.
De eerste is een andere, meer wiskundige en cijfermatig analytische controleaanpak, die op een vernieuwende wijze efficiency brengt.
De tweede is om met de klanten toch hogere kosten voor de controle te onderbouwen en af te spreken. Dat zal wel veel rumoer geven - niet voor niets staan grote klanten naast de accountants als het gaat om klagen over verzwaarde regelgeving - maar het geeft de accountant de laatste kans om te laten zien wat hij waard is.
Een derde oplossing, een tariefsverlaging van de accountants, laat ik hier maar buiten beschouwing.
Ik ben benieuwd of de accountants die hiermee te maken hebben gaan reageren. Wedden van niet?