Opinie 12 maart 2012

Controle bij oob's: twee oplossingsrichtingen

Leestijd van ongeveer 3 minuten 6 reacties

Op de mooie Tuacc-bijeenkomst van 29 februari deelden accountants hun oprechte zorg over de toekomst van het vak en keken ook sprekers van 'buiten' naar ons metier. Wel leek het vaak nog meer op een persoonlijke en zeker ook oprechte verantwoording voor deelname aan Tuacc, dan op het denken in mogelijke oplossingen.

De oplossing is het inzetten van de beweging, werd gezegd. Zowel een cfo als directeur hield ons een spiegel voor. Ze keken met de ogen van de klant. Volgens mij heb je daar al één kernprobleem te pakken. Accountants zijn er in soorten, in ieder geval moeten ze zich zo gedragen. En daarmee hangt samen wie hun belangrijkste 'klant' is.

Bij oob's, altijd groot en maatschappelijk relevant, met scheiding van leiding en eigendom, wenst de maatschappij een accountant die ongeveer optreedt als een ambtenaar met opsporingsbevoegdheid. Alles moet goed zitten en anders hard optreden.

Dan zijn er de middelgrote organisaties, waar de eigenaar zelf op zijn spullen let (laat letten) en de accountant (verplicht) mee 'mag' kijken of het allemaal goed zit. Een heel complexe rol.

Tenslotte zijn er kleinere organisaties die de accountant gebruiken als adviseur en meedenker in de presentatie naar de diverse stakeholders, die overigens vaak zelf hun eigen boontjes wel kunnen doppen, zoals banken en belastingdienst. Door hun omvang is het maatschappelijk belang van deze entiteiten niet zeer groot.

Die verschillende rolpatronen schetsen meteen de problemen die ontstaan als je ze door één soort accountant (met één NBA) met één soort opleiding en waarschijnlijk zelfs vanuit één organisatie wilt laten invullen. Maar ook als je één 'beweging' voor alle accountants wilt opstarten, zoals Tuacc. De spagaat tussen controleur en meedenker/adviseur wordt groter naarmate je grotere organisaties controleert.

De 'big four' controleren vrijwel alle oob's en de bovenkant van het midden. Vooral daar is het zichtbaar misgegaan. Logisch, want bij die klanten vallen missers sterk op. Bij de grote kantoren is lang gesteld: niet dat je accountant bent maar dat je van ons kantoor bent wordt de nieuwe kwaliteitsaanduiding. In dat opzicht is er de laatste tijd veel verloren gegaan.

De NBA zoekt een deel van de oplossing in een cultuuromslag en in aansturing door de toezichthouders (commissarissen). Dat brengt de accountant meer in de rol van 'controlerend ambtenaar'. Dat lijkt me minder soelaas te bieden. Veel klanten vinden de accountant nu al een 'zeurpiet', over de verkeerde, niet relevante, dingen.

Waar het naar mijn mening echt ernstig fout is gelopen, zijn de aanneemsommen voor de controles. De verwachte adviesomzet met hoge marges is vaak geheel of gedeeltelijk in die bedragen verdisconteerd. En dit blijft doorgaan.

Ik hoor prachtige verhalen hoe je knelpunten controle-technisch kunt aanpakken, maar daarbij wordt nooit gesproken over hoeveel tijd dat gaat kosten. De intern gehanteerde tarieven voor partners en medewerkers vlogen de afgelopen decennia omhoog en de aanneemsommen voor de controle naar beneden.

Onlangs hoorde ik weer een staaltje bij een groot internationaal bedrijf, met dochterbedrijven in vele landen. Na een inschrijfrondje werd de fee door de overnemende accountant gehalveerd. Lekker 'scherp auditen' noemen ze dat en ze beloven ook nog allerlei extraatjes.

Scherp auditen wordt in onze branche ook wel eens aangeduid als 'beredeneerd niets doen'. Lijsten invullen, functiescheidingen nagaan, competenties in kaart brengen, detailrisico's inschatten, enkele interviews en beredeneren waarom het wel goed moet zitten, dat is zo'n beetje de moderne efficiënte controle-approach geworden. En als er dan veel wordt overgewerkt, wordt de overschrijding van het controlebudget net niet dramatisch.

De accountant meer als 'controlerend ambtenaar' namens de commissarissen laten fungeren zou het probleem alleen maar verergeren. Door goed te luisteren in 'open' interviews in de organisatie deed hij vaak de helft van zijn controle. Straks vertellen ze hem niets meer.

Ik zie twee oplossingsrichtingen.

De eerste is een andere, meer wiskundige en cijfermatig analytische controleaanpak, die op een vernieuwende wijze efficiency brengt.

De tweede is om met de klanten toch hogere kosten voor de controle te onderbouwen en af te spreken. Dat zal wel veel rumoer geven - niet voor niets staan grote klanten naast de accountants als het gaat om klagen over verzwaarde regelgeving - maar het geeft de accountant de laatste kans om te laten zien wat hij waard is.

Een derde oplossing, een tariefsverlaging van de accountants, laat ik hier maar buiten beschouwing.

Ik ben benieuwd of de accountants die hiermee te maken hebben gaan reageren. Wedden van niet?

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Jan de Rooy RA (1954) is zelfstandig adviseur en commissaris bij diverse ondernemingen en instellingen.

6 reacties

Jan de Rooy 19 maart 2012

Collega’s, Laat me beginnen met vast te stellen dat ik, in ieder geval tot nu toe, gelijk heb gekregen: geen reacties van accountants ‘die ermee te maken hebben’. En dat zal ook vast niet gebeuren. Waarschijnlijk zelfs niet over een paar jaar; als het te laat is Jules. Geen reactie dus van de mannen in het dagelijkse OOB-controleveld. Logisch ook: de mannen zitten muurvast. Immers, stel je voor dat ze nu gaan onderschrijven dat de aanneemsommen hebben geleid tot onmogelijke controleopgaven. Bij het eerste het beste incident weten belanghebbenden de accountants dan direct te vinden als die eerder hebben gemeld dat het voor dat geld eigenlijk niet mogelijk is om een goede controle uit te voeren. Overigens, zelfs zonder incident is zoiets niet denkbeeldig. Daarnaast hebben de OOB-accountants als geen ander ook nog eens te maken met de Europese en overige internationale regelgeving en de ontwikkeling daarin. Ze zitten opgesloten in een labyrint van regels, belangen en aansprakelijkheden Toch hebben alle accountants in Nederland er belang bij dat het controlevak de positie en het respect van weleer terugwint om niet als overbodig te eindigen. Terecht dat vele betrokkenen daar zo welgemeend mee bezig zijn. Er is dus hulp van buiten nodig. Het meest logisch lijkt een krachtig optreden van de NBA m.b.t. controle. Zij kan bijvoorbeeld een onderzoek (laten) instellen naar het aantal controle-uren dat professionals nodig denken te hebben voor een bepaald modelbedrijf. Een beetje een vraagstuk controleleer, maar dan met de vraag de controleplanning op te zetten. Via de transparantie over de controlekosten en een inschatting van de tarieven kom je dan een heel eind. De NBA kan dan meteen een eventueel deficit tot nu toe als voormalig ‘good practice’ van toen verklaren. Dit om claims te voorkomen. Een alternatief zou kunnen zijn om bijvoorbeeld een modelbedrijf via het internet te beschrijven, eventueel met een controleplanning in uren en collega accountants te vragen om commentaar. Zo ontstaat dan hopelijk de meer inhoudelijke dialoog over thema’s die vele collega’s raken.

Paul Stoele 16 maart 2012

AT: Arnout Zeker blijkt de RET goedkoper te kunnen werken, onder meer door het aanzienlijk verlagen van de frequenties. Hier schuilt dan ook direct het grote gevaar in. Door verlaging van de frequenties zullen (potentiële) passagiers naar alternatieven gaan zoeken, waardoor de vraag afneemt, waardoor het aanbod daarop (in negatieve zin) zal worden aangepast enz. enz. Volgens mij lijkt dit verdacht veel op de heilloze weg die vele accountants zijn ingeslagen.

Arnout van Kempen 16 maart 2012

In dit licht is het mogelijk wel aardig om te zien dat de RET, na openbare aanbesteding, plots 40% goedkoper kan werken. Het zijn niet alleen accountants die rare fratsen uithalen.

Jan Bouwens 16 maart 2012

Jan: Accountants dienen zich uitspreken over welk product ze willen leveren. Als het thans geleverde product (goedkeurende verklaring en going concern) alleen maar kan worden geleverd tegen het huidige tarief, dan moet het kantoor hiervoor instaan en niet ingaan op tenders die om een halvering van de fee vragen. En inderdaad kantoren gaan akkoord met waanzinnige tariefverlagingen: reducties tot 1/3 van de huidige prijs komen voor! Als het kantoor voor zulke tarieven inschrijft, moet je er ook niet versteld van staan als we over 10 jaar vaststellen dat de accountantsverklaring uit de wet kan worden geschrapt. De markt gaat vanzelf op zoek naar vervangende zekerheid leverende bedrijven. Als de accountant die door prijsuitholling niet meer kan leveren prijzen ze zich vanzelf uit de markt!

anton ewoldt 14 maart 2012

Vraag/Voorstel/Discuusie: Alle openbare externe accountants die ingeschreven staan in AFM register (dus alle RA's van de big4 overhevelen naar AFM met functietitel " AFM audit-officer OOB". á la Toezichtskamer Notariaat. AFM zo meer grip op Raden van Commissarissen en Auditcommitee's Voordelen; NBA is van groot imago probleem af NBA kan zich weer rustig richting TUACC voorstellen verder profileren en ethiek weer op grond plaatsen. Ethiek belangrijker dan poort te wachten. Binnen NBA geen heftige discussies meer over wat zij fout hebben gedaan Andersoortige accountants verlost worden van collectief schuld en boete gevoel Overige soorten accountants binnen NBA zijn verlost van het opdraaien van schuld door andern. NBA kan beroep accountant bij vrijwillige en overige wettelijke audits spontaan en enthousiast uitbouwen. NOVAA gaat samenwerkingsverband aan met NOVAB en zet merk accountant MKB scherp uit in maatschappij (nu kansen met SBR) NBA rest beroepsgroep van AIB's en I/O Accountants. Dit voorstel kan m.i. nog omdat de huidige Wab nog niets over de fusie heeft gerergeld en neits aan essentiele veranderingen inopleiding en titels, maar alleen kaders geeft over opdrachtroulatie en termijn van audits. Wie weet wat dit over 10 jaar is en tevens mijn bijdrage is aan de houtskoolschets over het beroep in de toekomkst van directeur heer W.wammes.

jules muis 12 maart 2012

Jan, Citaat, je slotzin : “Ik ben benieuwd of de accountants die hiermee te maken hebben gaan reageren. Wedden van niet?” einde citaat Zo niet vandaag, dan morgen of volgend jaar. Zo niet uit eigen vrije wil, dan politiek opgedrongen. Want dit is een thema dat niet uit zichzelf weggaat. Als je toch wil wedden: Wedden dat het binnen vijf jaar wel eens het centrale thema voor het beroep zal zijn? Want we zijn ‘ uit de crisis’ aan het kruipen, of in een grotere te sluipen, dank zij het QE opblazen van de balansen van onze Centrale Banken, ECB en FED, het linkerbeen wat zwakker dan het rechter, rekening en risico belastingbetaler. En het is de voortgaande fragiliteit van ons financieel-economisch stelsel dat jarenlang de toon jegens het beroep zal bepalen. Het is met de pet van die onverstandige leek annex belastingbetaler op dat ik reageer. Heel misschien slagen we er wel in de vicieuze QE cirkel tot een virtuele om te toveren. Maar hou de adem niet in. Ook een weddenschap waard. We bevinden ons in de situatie waar de voornaamste (financiele) spelers nog groter zijn geworden dan voor de crisis, en met de geldpers drijvend worden gehouden, tot ze alleen nog maar kunnen zwemmen, en vergeten zijn op eigen benen te lopen Geen onbelangrijke omgevingsfactoren voor je gewaardeerde beschouwing. Maar er zijn ook andere overwegingen, toegespitst op de controle van OOB’s die, je als je tenminste een duurzame oplossing zoekt, mee moet nemen. 1) De kernvraag is hoe de controle-archtectuur van OOB’s door defacto OOB’s, de Big 4, ingericht moet worden. Met wat voor bedrijfsmodel voor deze laatste OOB’s. Het gaat dus om moral hazard in het kwadraat. 2) Je weet uit deze kolommen dat ik nogal dubieus (‘nuttig friemelen in de marge’) sta ten opzichte van het effect van de Barnier geïnspireerde maatregelen, als we tegelijkertijd niet ook naar de kern van het probleem gaan: kun je überhaupt zo’n maatschappelijke functie in een ‘for profit setting’ houden? Dan zal er allereerst vastgesteld moeten worden dat de winstdoelstellingen en winstinstandhouding doelstellingen, en de machtsverhoudingen - niet alleen tussen partners en personeel maar ook tussen de partners onderling, niet alleen nationaal maar ook meenemend dat de beloningsstructuur aan de top van ook de Nederlandse grote kantoren internationaal bepaald worden – verenigbaar zijn met het gezond beoefenen een publieke functie. En verenigbaar zijn gebleken. Dat kan alleen door de toezichthouders gebeuren, omdat de publieke informatie hierover, wat een ironie, verregaand ontbreekt. 3) En als zou blijken dat dat prikkelsysteem te veel een gezonde controle bedrijfsvoering in de weg staat, moet je de alternatieven gaan bekijken. Dat kan, maar hoeft niet per se nationalisering zijn. Je kunt ook denken aan stichtingsmodellen, of norminkomens binnen het bestaande 'for profit model, met afzonderlijke redelijke risicopremie gebaseerde vergoedingen voor kapitaalinbreng, en waarbij het surplus naar een bestemmingsvoorziening gaat, voor, bv research op het gebied van systemic risk, in zover dat het gezond functioneren van de openbare accountant raakt. Dat zou ook via een centrale research foundation kunnen gaan, om de opgedane wijsheid/praktische issues van de Big 4 te poolen. En dat is breed, diep en interessant, en maatschappelijk zeer belangrijk. Een onafhankelijke stem, bottom up, die ook toezichthouders eigen functioneren aan de orde stelt: iedere speler in de financiele architectuur is een deel van de oplossing en een deel van het probleem Of voor een wederzijds waarborgfonds. Kortom, ik wil maar zeggen, de politieke druk om te vermijden dat in de goede tijden we terug naar het oude gaan, of excessieve beloningen aan top uit een maatschappelijke functie laten voor wat ze zijn, zal blijven bestaan. Zo’n gesprek, en eerst openheid zijdens de grote kantoren inzake de beloning en effectieve machtstructuur binnen de OOB kantoren, is een zaak waar we op kunnen wachten tot er weer iets fout gaat. Of kunnen door de kantoren of de NBA zelf – hier heb je een maatschappelijke vraag die telt - aangezwengeld kan worden. Maar dat de huidige strijd niets meer is dan een voorspel voor veel grotere ingrepen in het bedrijfs model van de openbare (OOB) controle, staat voor mij vast. Want zelfs met het beste nuttig friemelen in de marge binnen een voortgaand hoog risico bedrijfs- en economisch model, kom je er niet. Time shall tell.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.